Dit is het belangrijkste nieuws
Russische hackers vallen Gronings ziekenhuis aan
De cyberaanval waar het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) sinds zaterdag mee kampt, is afkomstig van de pro-Russische hackersgroep Killnet. Dat stellen specialisten van Z-CERT, de instantie die de zorg bijstaat bij problemen die te maken hebben met cybersecurity. 'Soms houdt het even op, en dan begint het weer', zegt een woordvoerder.
Met de aanval lijkt Killnet de daad bij het woord te voegen, eerder kondigde de groep aan aanvallen te zullen uitvoeren op landen die Oekraïne helpen in de oorlog tegen Rusland. Nederlandse instellingen vormen dan ook een doelwit. Volgens Z-CERT, het Computer Emergency Response Team, is het UMCG mogelijk niet het enige ziekenhuis dat slachtoffer is van de aanval, maar is nog onduidelijk of er daadwerkelijk meerdere ziekenhuizen zijn aangevallen.
Momenteel ligt alleen de website van het UMCG plat, de site met de medische dossiers van UMCG-patiënten is volgens het ziekenhuis niet gecorrumpeerd. Patiënten kunnen daardoor nog steeds hun ziektegeschiedenis, operaties, medicijnen en afspraken inzien.
Dit is het liveblog van maandag 30 januari, lees de nieuwste updates in het liveblog van dinsdag 31 januari.
Britten zien begin nieuwe Russische mobilisatie
17:04 | De Britse militaire inlichtingendienst krijgt steeds meer signalen die wijzen op een nieuwe mobilisatieronde in Rusland. 'Er gaan aantallen rond van 100.000 tot 500.000 man, en dat heeft ook gevolgen voor de Russische samenleving', zegt BNR's buitenlandcommentator Bernard Hammelburg.
Zo zouden arbeidsmigranten die Rusland willen verlaten aan de grens met Kirgizië worden tegengehouden omdat de namen op mobilisatielijsten staan. Daarnaast wordt de retoriek van het Kremlin steeds feller: de Westerse wapenleveranties aan Oekraïne worden vergeleken met de holocaust. 'Ze creëren een somber beeld', zegt Hammelburg.
Zelenski bezoekt met Deense premier ziekenhuis in Mykolajiv
14:05 | De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft een bezoek gebracht aan de zuidelijke stad Mykolajiv. Hij schrijft op Telegram dat hij er samen met de Deense premier Mette Frederiksen naar een ziekenhuis trok om met gewonde soldaten te praten.
Volgens Zelenski biedt Mykolajiv 'heldhaftig verzet tegen de terroristen'. Hij wenst degenen in het ziekenhuis een spoedig herstel en dankt het medisch personeel voor de goede zorg. Naast de fysieke genezing hamert de president ook op het belang van psychologisch herstel.
Mykolajiv ligt aan de Zwarte Zee en dicht bij Cherson. Beide steden worden al maanden met regelmaat door Rusland beschoten met raketten en drones. Zelenski heeft in Mykolajiv ook een bespreking gehad over de status van de energiefaciliteiten en het langetermijnherstel van de regio.
Iran woest op Oekraïne om tweet
13:50 | Iran heeft de Oekraïne zaakgelastigde op het matje geroepen naar aanleiding van uitspraken over een drone-aanval op een Iraanse militaire fabriek. Michailo Podoljak tweette over de 'explosieve nacht' in Iran en schreef daarbij 'Oekraïne heeft jullie gewaarschuwd.'
Oekraïne noemt IOC promotor van oorlog, moord en vernietiging
13:20 | De presidentiële adviseur van Oekraïne, Mykhailo Podolyak, heeft het Internationaal Olympisch Comité (IOC) ervan beschuldigd een 'promotor van oorlog, moord en vernietiging' te zijn, nadat het comité had gezegd dat het manieren zou overwegen om Russische atleten te laten deelnemen aan de Olympische Spelen van 2024 in Parijs.
Het IOC bood Rusland 'een platform om genocide te promoten en moedigt hun verdere moorden aan', schrijft Podolyak op Twitter.
Polen verdubbelt defensiebudget door oorlog in Oekraïne
12:30 | Polen gaat dit jaar 4 procent van zijn nationaal inkomen investeren in het leger, heeft premier Mateusz Morawiecki aangekondigd. Dat is een verdubbeling ten opzichte van 2021. Op basis van de omvang van de Poolse economie in 2021 komt het omgerekend neer op 25 miljard euro. Volgens de regeringsleider kan Polen niet anders dan zich sneller bewapenen, vanwege de Russische dreiging en Russische inval in Oekraïne.
Polen deelt een grens van meer dan 500 kilometer met Oekraïne. Afgelopen zomer had Polen al aangekondigd fors meer te gaan investeren in het leger. Jarosław Kaczynski, voorzitter van regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid, noemde toen een streefdoel van 5 procent.
Met 4 procent gaat Polen in verhouding meer aan defensie uitgeven dan andere NAVO-landen. Nederland gaf in 2022 1,47 procent van het bruto nationaal product uit aan defensie. De VS, die beschikken over het grootste leger ter wereld, geeft jaarlijks ongeveer 3,5 procent uit aan het leger. Polen gaat ook zijn strijdmacht vergroten. Momenteel telt het leger 164.000 mannen en vrouwen en dat gaat de komende tijd naar 250.000.
Pro-Russische hackersgroep achter cyberaanval UMCG
12:02 | De pro-Russische hackersgroep Killnet zit achter de cyberaanval waar het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) sinds zaterdag mee te maken heeft. Dat stellen specialisten van Z-CERT, de instantie die de zorg bijstaat bij problemen die te maken hebben met cybersecurity.
Killnet heeft aanvallen aangekondigd op landen die Oekraïne helpen in de oorlog tegen Rusland, waaronder Nederland. Een aantal ziekenhuizen is doelwit van de hackersgroep. Het is mogelijk dat meer ziekenhuizen te maken hebben met cyberaanvallen, maar het is nog niet duidelijk of dat daadwerkelijk het geval is, laat een woordvoerder van Z-CERT weten.
Oekraïne blijft druk uitoefenen op IOC om deelname Rusland
11:20 | Oekraïense functionarissen blijven druk uitoefenen op het Internationaal Olympisch Comité (IOC), dat naar verluidt onderzoekt hoe Russische en Wit-Russische atleten onder neutrale vlag kunnen deelnemen aan de Spelen van 2024 in Parijs. De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba schreef op Twitter:
'Rusland won 71 medailles tijdens de Olympische Spelen in Tokio. 45 daarvan werden gewonnen door atleten die ook lid zijn van de Centrale Sportclub van het Russische leger. Het leger dat wreedheden begaat, doodt, verkracht en plundert. Dit is wie het onwetende IOC onder een witte vlag wil zetten om mee te mogen doen.'
'Johnson liegt over raketdreiging Poetin'
11:10 | Dat de Russische president Poetin bij de voormalige Britse premier Boris Johnson heeft gedreigd over een raketaanval is een leugen. Dat Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov na vragen van verslaggevers.
In een BBC-documentaire zegt Johnson zegt dat Poetin heeft gedreigd een raket op hem af te vuren. 'Hij bedreigde me op een gegeven moment en hij zei: 'Boris, ik wil je geen pijn doen, maar met een raket duurt het maar een minuut' of zoiets.'
Niet waar, volgens het Kremlin. 'Preciezer gezegd, een leugen.'
Slovenië pakt Russische spionnen op
11:00 | De Sloveense autoriteiten hebben twee vermeende Russische spionnen opgepakt die een agentschap in onroerend goed en antiek gebruikten als dekmantel voor hun activiteiten, zo meldt de Britse krant The Guardian op basis van lokale media maandag.
Volgens de media werden de twee 'buitenlandse burgers' in december al gearresteerd en blijven zij in hechtenis in afwachting van het onderzoek van de openbaar aanklagers. De twee worden verdacht van 'spionage voor een buitenlandse inlichtingendienst en het certificeren van valse inhoud in officiële documenten', aldus de berichten.
Associated Press merkt op dat de verdachten, indien ze schuldig worden bevonden, in totaal tot acht jaar gevangenisstraf kunnen krijgen. De verdachten zijn ook in het buitenland actief geweest, waarbij een van de twee de Argentijnse nationaliteit heeft, aldus de rapporten.
Russisch bedrijf belooft premie voor vernietiging westerse tanks
10:00 | De eerste Russische soldaat die een westerse gevechtstank vernietigt of verovert, krijgt 5 miljoen roebel (ruim 66.000 euro) in contanten, belooft een Russisch bedrijf. Voor alle volgende aanvallen bedraagt de bonus 500.000 roebel (ruim 6600 euro).
De Verenigde Staten, Duitsland en andere Europese landen sturen de komende maanden tientallen geavanceerde gevechtstanks naar Oekraïne. Daartoe is besloten na langdurige smeekbedes uit Kiev.
Het Kremlin ziet dat als een gevaarlijke escalatie van de oorlog die inmiddels bijna een jaar duurt. De Amerikaanse Abrams-tanks en Leopards van Duitse makelij zullen volgens Moskou "branden" aan de frontlinie. De verwachting is overigens dat het nog weken duurt voordat de tanks arriveren.
De financiële beloningen zijn toegezegd door het Russische bedrijf Fores, dat actief is in de energie-industrie. De onderneming stelt dat de NAVO Oekraïne 'onbeperkt' met wapens volpompt en het conflict escaleert, een bekend geluid in Rusland. Het bedrijf zegt ook een premie van 15 miljoen roebel (bijna 200.000 euro) uit te loven voor de vernietiging van westerse gevechtsvliegtuigen, mochten die ooit aan Oekraïne worden geleverd.
Gouverneur Russische provincie meldt beschietingen in Rusland
09:10 | Gouverneur Vyacheslav Gladkov van de Russische regio Belgorod laat op Telegram weten dat er beschietingen plaatsvinden in Bezliudovka, dat over de grens ligt ten noorden van de Oekraïense regio Kharkiv. Dat meldt The Guardian. Gladkov schrijft het volgende: 'Volgens voorlopige gegevens zijn er twee slachtoffers - mannen met granaatscherfwonden en shell shock. Medische en operationele diensten zijn ter plaatse'.
Oekraïne wil binnen twee jaar lid worden van EU, zegt premier
09:05 | De Oekraïense premier Denys Shmyhal heeft tegenover de website Politico verklaard dat hij wil dat het land binnen twee jaar tot de Europese Unie toetreedt. Het is een strak tijdschema dat de EU waarschijnlijk te ambitieus vindt. Dat meldt The Guardian. Hij vertelde de website:
'We hebben een zeer ambitieus plan om binnen twee jaar tot de Europese Unie toe te treden. We verwachten dus dat we dit jaar, in 2023, deze pre-toetredingsfase van de onderhandelingen al kunnen afsluiten.' Shmyhal ging in op de corruptie in Oekraïne, een belangrijk punt van zorg voor de EU: 'We hanteren een nultolerantieaanpak voor corruptie', zei hij, wijzend op de 'bliksemsnelheid' waarmee ambtenaren deze maand zijn verwijderd. 'Helaas is corruptie niet van gisteren, maar we zijn er zeker van dat we de corruptie zullen uitroeien', zei hij, waarbij hij openlijk zei dat dit de sleutel is tot de weg van het land naar toetreding tot de EU.
EU-commissarissen reizen later deze week naar Kiev voor een topontmoeting met de president van Oekraïne.
BP: oorlog doet vraag naar hernieuwbare energie toenemen
09:00 | De oorlog van Rusland in Oekraïne zal naar verwachting de transitie naar hernieuwbare en niet-fossiele energie versnellen doordat landen hun binnenlandse energievoorziening willen stimuleren en strategische autonomie nastreven. Dat meldt Reuters op basis van een publicatie van oliemaatschappij BP.
In haar benchmark 2023 Energy Outlook zei BP dat de oorlog in Oekraïne de wereldwijde economische activiteit tegen 2035 met ongeveer 3 procent zou vertragen in vergelijking met de prognose van vorig jaar als gevolg van hogere voedsel- en energieprijzen en een verminderde handelsactiviteit.
Leider Volksrepubliek: opmars pro-Russische troepen Vuhledar
08:00 | De leider van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk (DPR), Denis Pushilin, heeft gezegd dat de pro-Russische troepen in Vuhledar blijven oprukken. Het Russische staatspersbureau Tass citeert hem als volgt: 'Onze eenheden blijven oprukken in de richting van Vugledar. We kunnen nu zeggen dat eenheden in het oostelijke deel van Vuhledar zich hebben gevestigd, en ook in de omgeving wordt gewerkt'.
Tass meldt verder dat 'Pushilin verduidelijkte dat het te vroeg was om voorspellingen te doen over het innemen van de controle over Vuhledar, omdat de vijand geen bevel tot terugtrekking had ontvangen, en tijd had om voet aan de grond te krijgen in de stad.'
'Oekraïners hopen nu op F-16's'
06:40 | Oekraïense burgers reageren blij op de levering van tanks door het Westen aan Oekraïne, wel vinden ze dat het te lang heeft getalmd met de levering ervan. Dat meldt Oost-Europaverslaggever Floris Akkerman vanuit Oekraïne. 'De levering van F-16's wordt het volgende discussiepunt.'
NAVO-baas dringt aan op meer hulp van Zuid-Korea aan Oekraïne
04:05 | Tijdens een bezoek aan Seoul heeft de secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg er maandag bij Zuid-Korea op aangedrongen meer militaire hulp te verlenen aan Oekraïne. 'Als we niet willen dat de tirannie het wint, dan hebben de Oekraïners wapens nodig. Dat is de realiteit', aldus de NAVO-baas.
In meetings met overheidsvertegenwoordigers benadrukte Stoltenberg dat wat er gebeurt in Europa en Noord-Amerika ook andere regio's raakt, en dat de NAVO wereldwijde dreigingen wil helpen aan te pakken door nauwer samen te werken met Azië. Hij bedankte Zuid-Korea voor het leveren van niet-dodelijke wapens en andere goederen aan Oekraïne, maar moedigde het land aan meer te doen, zoals het leveren van munitie.
Zuid-Korea heeft sinds de oorlog in Oekraïne begon honderden tanks, vliegtuigen en andere wapens geleverd aan NAVO-lid Polen, maar president Yoon Suk-yeol zegt dat directe militaire hulp aan Oekraïne moeilijk is, omdat de Zuid-Koreaanse wet het verbiedt wapens te leveren aan landen in een oorlogssituatie. Stoltenberg merkte tijdens zijn bezoek op dat landen als Duitsland, Zweden en zijn eigen thuisland Noorwegen vergelijkbare bepalingen hadden, maar dat deze naties die hebben gewijzigd.
Boris Johnson: Poetin dreigde raket op me af te vuren
01:40 | In een telefoongesprek vlak voor de Russische inval in Oekraïne, heeft Vladimir Poetin gedreigd een raket af te vuren op Boris Johnson. Dat zegt de voormalig premier van het Verenigd Koninkrijk in een documentaire die maandag wordt uitgezonden op de BBC.
'Hij bedreigde me op een gegeven moment een beetje en zei: Boris, ik wil je geen pijn doen maar als ik een raket inzet, is dat zo gebeurd. Of iets in die trant', aldus Johnson in het programma, dat gaat over de groeiende spanningen tussen de Russische leider en het Westen in de jaren voor de invasie in Oekraïne. Wel zegt Johnson dat hij destijds uit de relaxte toon van Poetin opmaakte dat de Russische president slechts inhaakte op zijn pogingen tot een onderhandeling te komen.
De oud-premier vertelt in de documentaire dat hij in het gesprek Poetin ervan probeerde te overtuigen dat er geen directe plannen waren om Oekraïne toe te laten tot de NAVO, en dat hij de Russische president daarbij heeft gewaarschuwd dat een invasie zou leiden tot 'meer NAVO, niet minder NAVO' aan de Russische grens.
De stand van zaken op maandag 30 januari
Duitsland zal geen gevechtsvliegtuigen naar Oekraïne sturen. Dat heeft de Duitse bondskanselier Olaf Scholz bevestigd. En dat terwijl Kiev het Westen meermaals gevraagd heeft om extra militair materieel om de Russische inval in het land te beëindigen.
Na enkele weken aarzelen besliste Berlijn afgelopen week om Leopard-tanks van Duitse makelij naar Oekraïne te sturen en andere Europese landen toe te staan om hetzelfde te doen. Maar op de vraag van Oekraïne om ook gevechtsvliegtuigen te sturen, laat Scholz weten dat 'die kwestie niet aan de orde is'. Scholz waarschuwde bovendien voor het risico op een escalatie met Moskou. ,,Er is geen oorlog tussen de NAVO en Rusland. We zullen een dergelijke escalatie niet toestaan.''
Donbas
De situatie in de Donbas-regio is nijpend. Dat zei de Oekraïense president Zelenski gisteravond in zijn dagelijkse videoboodschap. Vooral in de plaatsen Bachmoet en Vuhledar. Ook het dorp Blahodatne in Oost-Donetsk ligt onder vuur. Oekraïne zegt een aanval te hebben afgeslagen, maar de Russische Wagner-groep eist de controle over het dorp op.
Zelenski grijpt de toespraak om opnieuw aan om aan te geven dat het sneller nieuwe wapens nodig heeft van het westen. In Oekraïne heerst onder meer verontwaardiging omdat de beloofde Abrams-tanks van de Verenigde Staten nog maanden op zich laten wachten.
Ook is gisteravond een appartementencomplex in de Noordoost-Oekraïense stad Charkov geraakt door een raket. Volgens de gouverneur is daarbij één persoon om het leven gekomen. Meerdere mensen raakten gewond. Op een foto van de vermeende schade is te zien dat het dak en de bovenste verdieping van het complex zijn weggeslagen, ook is er brand uitgebroken.
Stoltenberg
Tijdens een bezoek aan Seoul heeft de secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg er maandag bij Zuid-Korea op aangedrongen MEER militaire hulp te verlenen aan Oekraïne. Stoltenberg benadrukte dat er NAUWER samengewerkt moet worden met Azië. Hij bedankte Zuid-Korea daarom voor het leveren van niet-dodelijke wapens en andere goederen aan Oekraïne, MAAR moedigde het land aan meer te doen, zoals het leveren van munitie.
Zuid-Korea heeft sinds het begin van de invasie in Oekraïne honderden tanks, vliegtuigen en andere wapens geleverd aan NAVO-lid Polen, maar president Yoon Suk-yeol zegt dat directe militaire hulp aan Oekraïne moeilijk is, omdat de Zuid-Koreaanse wet het verbiedt wapens te leveren aan landen in een oorlogssituatie. Stoltenberg merkte tijdens zijn bezoek op dat landen als Duitsland, Zweden en zijn eigen thuisland Noorwegen vergelijkbare bepalingen hadden, maar dat deze naties die hebben gewijzigd...
Zondag 29 januari
Zelenski: Russen verwelkomen op Spelen is terreur accepteren
21:15 | De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft zondag in zijn gebruikelijke videoboodschap het plan Russische atleten onder neutrale vlag mee te laten doen aan het olympisch toernooi in Frankrijk in 2024 scherp veroordeeld. 'Pogingen van het IOC Russen in actie te laten komen op de Olympische Spelen zijn pogingen de hele wereld te vertellen dat terreur op de een of andere manier aanvaardbaar is'.
De Oekraïense leider voegde er nog aan toe dat Rusland absoluut geen toestemming mag krijgen 'de Spelen of welk ander sportevenement dan ook te gebruiken om propaganda te maken voor zijn agressie of zijn nationaal chauvinisme'.
Zelenski drong opnieuw aan op bespoediging van wapenleveranties en zwaarder materieel om de strijd tegen het invasieleger van Moskou vol te houden. Hij noemde de situatie in de oostelijke regio Donetsk erg moeilijk. Bachmoet, Voehledar maar ook andere plaatsen liggen onophoudelijk onder vuur. 'Rusland wil de oorlog lang laten duren en onze troepen uitputten. Dus moeten we tijd tot ons wapen maken. Zaken versnellen, haast maken met bevoorrading en nieuwe wapenopties openen voor Oekraïne.'
Erdogan zou Finland wel willen toelaten tot de NAVO
20:20 | De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zondag op tv laten doorschemeren het NAVO-lidmaatschap van Finland wel te willen goedkeuren, zonder hetzelfde te doen voor Zweden. 'Desnoods geven we een andere boodschap af voor Finland. Het zal een schok zijn voor Zweden als we dat doen', antwoordde de Turkse leider op een vraag van een jonge kiezer over de kandidatuur van beide landen.
Erdogan voelt vooralsnog niets voor de toetreding van Zweden tot het bondgenootschap. Hij wil dat de Scandinaviërs eerst de daar wonende Koerden uitleveren die Ankara als terrorist beschouwt of betrokken bij de mislukte couppoging in 2016. De verbranding van een koran door een extreemrechtse Zweeds-Deense politicus voor de Turkse ambassade in Stockholm sterkte hem bij die opstelling.
De Zweedse premier Ulf Kristersson zei afgelopen week dat hij de dialoog met Turkije zo snel mogelijk wil hervatten. De Finnen willen het liefst samen met het buurland lid worden van de NAVO, maar als dat te lang zou gaan duren overwegen ze zich alleen aan te sluiten. Behalve Turkije heeft ook Hongarije nog geen besluit genomen over de toetreding van Zweden en Finland. Het parlement doet dat naar verwachting in februari.