Dit is het liveblog van donderdag 2 februari, lees de nieuwste updates in het liveblog van vrijdag 3 februari.
Poetin: Russen opnieuw bedreigd door Duitse tanks
15:53 | Rusland wordt opnieuw bedreigd door Duitse tanks, aldus de Russische president Vladimir Poetin. In een toespraak wees hij op de levering van Duitse Leopard-tanks aan Oekraïne, dat bijna een jaar geleden werd aangevallen door de Russen.
Poetin sprak in Volvograd, het vroegere Stalingrad, bij de herdenking van het einde van de bloedige strijd om de stad tachtig jaar geleden. De Sovjet-Unie versloeg toen het leger van nazi-Duitsland.
De herinnering aan de militairen die de overwinning op de Duitse troepen behaalden in de Slag om Stalingrad en het keerpunt in de oorlog veroorzaakten, is buitengewoon belangrijk en diep geworteld in Rusland. De strijd wordt nog altijd gezien als de bloedigste veldslag in de wereldgeschiedenis, met zo'n 2,2 miljoen doden in zes maanden tijd.
EU begint centrum voor vervolging misdrijven Oekraïne in Den Haag
15:38 | De Europese Unie zet in Den Haag een internationaal centrum op voor de behandeling van vervolgingen van misdrijven in Oekraïne. 'Dat gaat het verzamelen van bewijsmateriaal coördineren', zegt voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie in Kiev.
De EU zoekt al langer naar manieren om Oekraïne te helpen bij het voor de rechter brengen van wandaden die sinds de Russische invasie in het land zijn gepleegd. EU-landen stuurden bijvoorbeeld forensisch deskundigen en deelden kennis en faciliteiten. Brussel zoekt ook steun voor een speciaal 'agressietribunaal' dat de verantwoordelijken voor de invasie moet vervolgen.
Von der Leyen: nieuwe Rusland-sancties voor inval jaar geleden is
14:12 | De Europese Unie moet Rusland nog voor een jaar verstreken is sinds zijn invasie van Oekraïne een nieuwe reeks sancties opleggen. 'We zullen de druk op Rusland verder opvoeren', zegt voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie op bezoek in Kiev. Het zou het tiende sanctiepakket worden sinds Moskou op 24 februari vorig jaar de oorlog begon.
De strafmaatregelen hebben het Kremlin nog niet op andere gedachten gebracht en het beweert steevast ze goed te doorstaan. Maar Rusland betaalt wel degelijk 'een hoge prijs', stelt Von der Leyen. Op de lange termijn zouden de sancties de Russische economie uithollen.
Von der Leyen is met een zware delegatie van Eurocommissarissen neergestreken in Kiev voor overleg over onder meer de beoogde toetreding van Oekraïne tot de EU. 'We zijn hier samen om te laten zien dat de EU Oekraïne standvastig blijft steunen en om onze steun en samenwerking verder te verdiepen.'
Russen melden aanvallen in regio Donetsk
13:58 | Russische troepen zijn bezig met meerdere aanvallen in de Oekraïense regio Donetsk. Volgens het Russische ministerie van Defensie hebben de strijdkrachten Oekraïense troepen verslagen bij een nederzetting ten noorden van Bachmoet, waar al maandenlang hevig wordt gevochten.
Of dat klopt dat de Russen terrein veroveren, is niet na te gaan. De Oekraïense president Zelenski erkent wel dat het Russische offensief intensiever is geworden, met het naderen van 24 februari als het een jaar is geleden dat de Russen Oekraïne binnenvielen.
Ondertussen waarschuwt Oekraïne dat Rusland een nieuwe massale raketaanval voorbereidt op doelen in Oekraïne. Een woordvoerder van het zuidelijke militaire commando wees daarbij op bewegingen van de Russische Zwarte Zeevloot.
Rode Kruis: nog altijd tekort aan gastgezinnen voor Oekraïners
13:35 | Nog altijd is er een groot tekort aan gastgezinnen voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Met name in de Randstad en de regio Eindhoven zoekt RefugeeHomeNL, de organisatie die deze opvang in opdracht van de overheid regelt, op dit moment zeker zeshonderd nieuwe adressen. Die zijn nodig om het roulatiesysteem in stand te houden, aangezien de meeste Oekraïners maximaal een half jaar bij mensen in huis blijven en dan overgaan naar een ander gastgezin.
Dat er vooral in de Randstad en regio Eindhoven gastgezinnen nodig zijn, komt omdat de meeste Oekraïners daar wonen en bij voorkeur in de buurt blijven van waar ze nu werken, de kinderen naar school gaan en ze een sociaal leven opbouwen. 'Als iemand in Rotterdam zit, is het fijn als die in de buurt kan worden herplaatst', zegt een woordvoerder van het Rode Kruis, dat samen met het Leger des Heils, VluchtelingenWerk Nederland en Takecarebnb is betrokken bij RefugeeHomeNL. Voor heel 2023 zijn zo'n 1500 gastgezinnen nodig, meldde de organisatie eerder.
Poetin spreekt in voormalig Stalingrad
13:20 | President Vladimir Poetin zal later vandaag een toespraak houden ter nagedachtenis aan de Slag om Stalingrad. Naar verwachting zal hij dit aangrijpen om aandacht te vragen voor zijn militaire campagne in Oekraïne.
Volgograd, een stad in het zuiden van Rusland, heette tot 1961 Stalingrad. De Slag om Stalingrad (1943) en de overwinning van het Sovjetleger op de Duitsers, was een keerpunt in de Tweede Wereldoorlog en wordt nog altijd gezien als de bloedigste veldslag in de wereldgeschiedenis, met zo'n 2,2 miljoen doden in zes maanden tijd.
Gisteren is in de stad een nieuw borstbeeld onthuld van Sovjetdictator Josef Stalin. Op foto's in lokale Russische media is te zien hoe tieners in militaire uniformen het beeld van Stalin onthullen.
De onthulling van het Stalinbeeld is bijzonder omdat de oud-dictator in 1961 voor het grootste deel uit het straatbeeld van de Sovjet-Unie werd gewist. Stalingrad werd Volgograd, en ook hier ging het beeld van Stalin destijds tegen de grond. De populariteit van Stalin zit de afgelopen jaren weer in de lift in Rusland.
Poetin's strijd in Oekraïne wordt vaak vergeleken met de Tweede Wereldoorlog en de strijd tegen de nazi's.
Europese Commissie aangekomen in Kiev
11:50 | De Europese Commissie is met een zware afvaardiging aangekomen in Kiev voor overleg over de beoogde toetreding van Oekraïne tot de EU. 'We zijn hier samen om te laten zien dat de EU Oekraïne standvastig blijft steunen', schrijft voorzitter Ursula Von der Leyen op Twitter, bij een foto van aankomst op een treinstation. 'En om onze steun en samenwerking verder te verdiepen.'
Lees ook | Europese delegatie reist af naar top in Kiev
Von der Leyen heeft vijftien van haar commissarissen mee naar Oekraïne genomen, onder wie zwaargewichten als EU-buitenlandchef Josep Borrell, vicevoorzitters Valdis Dombrovskis (Economie), Margrethe Vestager (Mededinging en Digitaal) en Věra Jourová (Transparantie), en de verantwoordelijke commissarissen en hun topambtenaren voor landbouw, justitie, werkgelegenheid en EU-uitbreiding. Zij zullen verschillende leden van de Oekraïense regering ontmoeten. Er zal ook worden gesproken over de wederopbouw van het land.
Democratie in Rusland 'holt achteruit'
11:20 | In Rusland is de democratie vorig jaar het meest achteruitgegaan van alle landen in de wereld. Dat blijkt uit de jaarlijkse Democracy Index van de Economist Intelligence Unit (EIU), de onderzoekstak van de uitgever van het blad The Economist.
Rusland zakte na de inval in Oekraïne in februari vorig jaar 22 plaatsen op de wereldranglijst, naar de 146e plaats. Sinds president Vladimir Poetin troepen naar het buurland stuurde, voeren de Russische autoriteiten een ongekend hardhandig beleid tegen media en oppositie, aldus de EIU. 'Rusland is al lange tijd op het pad weg van de democratie en krijgt nu veel trekken van een dictatuur.'
De oorlog in Oekraïne heeft daarnaast de verdeeldheid blootgelegd tussen de ontwikkelde democratieën die Oekraïne steunen en vele ontwikkelingslanden die ervoor gekozen hebben geen partij te kiezen, stelt de studie verder.
Thailand is de grootste stijger. Het land ging 17 plaatsen omhoog en staat nu als 55e op de ranglijst. Noorwegen staat helemaal bovenaan de lijst met een score van 9,81 (Nederland 9), terwijl Afghanistan hekkensluiter is met 0,32.
Russische troepen martelden soms twee keer per dag
10:45 | Russische soldaten hebben Oekraïense mannen gemarteld in de oorlog, zegt een voormalige Russische legerofficier in een interview met de BBC. De gevangenen werden onder meer beschoten tijdens een ondervraging en werden bedreigd met verkrachting.
In april arriveerde Konstantin Jefremov in de stad Bilmak in het zuidoosten van Oekraïne. Hier was hij naar eigen zeggen getuige van ondervragingen en mishandeling van Oekraïense gevangenen. Volgens de BBC is Jefremov de hoogste officier die hier tot dusver openlijk over heeft gesproken.
Volgens Jefremov duurden de ondervragingen en martelingen ongeveer een week. 'Elke dag, 's nachts, soms twee keer per dag'. In het interview beschrijft hij onder meer hoe een Russische kolonel een pistool op het hoofd zette van een geblinddoekte Oekraïense gevangene en zei 'ik tel tot drie en schiet je dan door je hoofd'. Vervolgens schoot hij net aan de zijkant van zijn hoofd, aan beide kanten. Ook werden gevangenen in hun armen en benen geschoten en gaf de kolonel opdracht om de Oekraïners geen ander voedsel te geven dan crackers, en water.
Jefremov zegt dat hij verschillende keren ontslag probeerde te nemen uit het leger, maar dat hij uiteindelijk werd ontslagen omdat hij weigerde terug te keren naar Oekraïne. Hij is Rusland inmiddels ontvlucht.
Het VN-mensenrechtenbureau documenteert gevallen van mishandeling van gevangen in de oorlog in Oekraïne. Aan beide kanten worden martelingen gerapporteerd.
Europese delegatie reist af naar top in Kiev
09:30 | De voorzitter van de Europese Comissie Ursula von der Leyen reist vandaag met andere kopstukken af naar Oekraïne voor de top in Kiev. Ook Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, en EU-buitenlandchef Josep Borrell zijn er bij. Door een 'zware' delegatie naar Kiev af te laten reizen wordt een belangrijk signaal afgegeven, zegt PvdA-Europarlementariër Thijs Reuten.
Lees ook | Europese delegatie reist af naar top in Kiev
Winst ING omlaag door gevolgen oorlog
07:25 | ING heeft vorig jaar bijna een kwart lagere jaarwinst in de boeken gezet, ondanks een sterker slotkwartaal door de hogere rente. Het financiële concern liep onder meer averij op als gevolg van de oorlog in Oekraïne. De hogere rente van de laatste tijd is wel gunstig voor de bank, want dat maakt het makkelijker om hogere winstmarges te behalen op het verstrekken van kredieten.
Onder de streep bleef in 2022 een kleine 3,7 miljard euro winst over, tegen bijna 4,8 miljard euro een jaar eerder. In 2021 slaagde ING er nog in om zijn jaarwinst bijna te verdubbelen. De bank profiteerde destijds flink van de weer aantrekkende economie na de dip van de coronacrisis.
Maar na de oorlogsuitbraak in Oekraïne zag ING zijn kwartaalresultaten al weer ruimschoots halveren. Vanwege het conflict moest de bank honderden miljoenen euro's opzijzetten voor leningen aan bedrijven die mogelijk nooit meer zouden worden terugbetaald.
Lees ook | Winst ING omlaag door oorlog in Oekraïne
'VS levert raket met bereik van 150 km'
05:30 | Volgens Reuters en The Wall Street Journal gaan de VS raketten bevat met een bereik van 150 kilometer leveren aan Oekraïne. De raketten die het land nu tot zijn beschikking heeft, hebben een bereik van maximaal 80 kilometer. Met deze nieuwe wapens kan Oekraïne dieper achter de Russische linies toeslaan, bijvoorbeeld door de bevoorrading en aanvoer van troepen te verstoren.
De verwachting is dat de levering deze week bekend wordt gemaakt, onbekend is wanneer Oekraïne de nieuwe wapens in bezit zal hebben. Volgens The Wall Street Journal heeft producent Boeing de raketten op voorraad.
Het zou gaan om de GLSDB-raket die afgevuurd kan worden met het Himars-lanceersysteem als de raketten die nu ook al wordt gebruikt. De GLSDB (Ground-Launched Small Diameter Bomb) is een GPS-geleide raket van Amerikaans-Zweeds ontwerp.
Gevluchte Wagner-commandant heeft spijt
05:25 | Andrej Medvedev, de voormalig commandant van het Russische huurlingenbedrijf Wagner Group, heeft in een interview met persbureau Reuters spijt betuigd over zijn deelname aan de gevechten in Oekraïne. Ook deed hij een oproep de mensen te berechten die in het conflict wreedheden hebben begaan.
Medvedev, die op 13 januari de Russisch-Noorse grens overstak, zei getuige te zijn geweest van het doden en mishandelen van Russische gevangenen die naar Oekraïne waren gebracht om voor Wagner te vechten. Hij heeft asiel aangevraagd in Noorwegen. De 26-jarige Rus zou vier maanden in Oekraïne hebben gevochten voordat hij in november deserteerde.
Lees ook | Gevluchte Wagner-commandant vreest voor zijn leven
Het is onduidelijk of de Wagner Groep Medvedev net als andere gedetineerden heeft gerekruteerd uit de gevangenis. Wagner-baas Jevgeni Prigozjin heeft bevestigd dat Medvedev voor hem heeft gevochten, en stelt dat hij de Noorse nationaliteit had en een bataljon soldaten uit het Scandinavische land heeft geleid. Prigozjin beschuldigde hem ook van mishandeling van gevangenen, iets wat de advocaat van Medvedev ontkent.
'Velen beschouwen mij als een schurk, een crimineel, een moordenaar', zei Medvedev in het interview. 'Allereerst wil ik nogmaals mijn excuses aanbieden. Hoewel ik niet weet hoe het zal worden ontvangen, wil ik zeggen dat het (vechten in Oekraïne) me spijt.'
'Doden en gewonden door raket op woning in Kramatorsk'
05:00 | In de Oost-Oekraïense stad Kramatorsk zijn volgens de politie minstens drie doden en twintig gewonden gevallen toen een raket op een appartementengebouw landde. 'Reddingswerkers, politieagenten en openbare nutsbedrijven zijn ter plaatse om het puin van het verwoeste gebouw te doorzoeken', schreef regionale gouverneur Pavlo Kirilenko op Telegram. 'Waarschijnlijk bevinden zich er nog mensen onder.'
De Oekraïense president Volodimir Zelenski is ervan overtuigd dat het een Russische raket betrof. 'De enige manier om het Russische terrorisme te stoppen is door het te verslaan', schreef hij op Twitter. 'Met tanks. Straaljagers. Langeafstandsraketten.'
Moskou heeft niet bevestigd dat het getroffen gebouw door een Russische raket is geraakt. Kiev heeft Moskou sinds het begin van de invasie herhaaldelijk beschuldigd van het lukraak beschieten van civiele infrastructuur, een beschuldiging die Moskou steevast verwerpt.
Vorige maand kwamen minstens 44 mensen om het leven toen een Russische raket een flatgebouw in de oostelijke stad Dnipro raakte. De Russische troepen proberen de stad Kramatorsk en de hele Donetsk-regio in handen te krijgen.
Zorgen over crisisopvang en plek voor Oekraïners
03:30 | Burgemeesters in Nederland hebben zorgen over een opnieuw dreigend groot tekort aan crisisnoodopvangplekken voor asielzoekers. Ook maken zij zich zorgen over de huisvesting voor Oekraïners, die veel langer in Nederland lijken te blijven dan eerder werd verwacht. En het is nog niet duidelijk hoe het moet met de huisvesting voor buitenlanders die in Oekraïne verbleven toen daar oorlog uitbrak, maar die geen Oekraïens staatsburger zijn. De 25 burgemeesters van het Veiligheidsberaad bespreken deze zorgen donderdag in Utrecht met staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel.
Beraadsvoorzitter Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen, heeft eerder al gezegd dat hij vreest dat er binnenkort weer een groot tekort is aan opvangplekken voor asielzoekers. Crisisnoodopvanglocaties die gemeenten vorig jaar inrichtten gaan langzamerhand weer dicht, omdat gemeenten dergelijke plekken altijd maar voor een beperkte periode inrichten. Er gaan wel andere crisislocaties open, maar die leveren lang niet genoeg plekken voor de toestroom aan asielzoekers die wordt verwacht. Een groep burgemeesters is voorstander van het inrichten van een aantal grote locaties met duizend of meer plaatsen.
In Nederland verblijven ook ongeveer 4700 derdelanders, vluchtelingen die geen Oekraïens staatsburger zijn. Op 4 maart eindigt de regeling op grond waarvan zij dezelfde opvang kregen als Oekraïense oorlogsvluchtelingen. Maar volgens de gemeenten ontbreekt nog een concreet plan waar deze groep nu ondergebracht moet worden. Zij willen dat het kabinet heel snel met een plan van aanpak komt. Ook neemt het aantal gastgezinnen dat Oekraïners onderdak bood af nu hun verblijf lang gaat duren. In een aantal gemeenten blijven grote opvanglocaties voor Oekraïners in elk geval nog een jaar langer open.
'Nieuw Russisch offensief rond verjaardag inval'
02:00 | Oekraïne verwacht een nieuw Russisch offensief rond de eerste verjaardag van de Russische invasie op 24 februari. De Oekraïense defensieminister Reznikov uitte dat vermoeden tijdens een bezoek aan Frankrijk op de Franse televisie.
De Russen zullen op 24 februari iets gaan proberen, zei de bewindsman. Hij schat dat de Russische strijdkrachten inmiddels 500.000 soldaten hebben gemobiliseerd. 'We onderschatten onze vijand niet'. Officieel kondigde Moskou een mobilisatie van 300.000 man aan. 'Maar als we de troepen aan de grenzen zien, zijn het er volgens onze inschattingen veel meer', aldus Reznikov op een Franse nieuwszender.
Hij hoopt nog steeds dat de westerse bondgenoten van Oekraïne gevechtsvliegtuigen gaan leveren, ondanks dat de Amerikaanse president Biden tegen het sturen van F-16 straaljagers is. Oekraïense inlichtingenbronnen schatten dat er op dit moment ongeveer 320.000 Russische militairen in de door Rusland bezette en opgeëiste Oekraïense gebieden zijn.