Hoewel het in den beginne klinkt als een tribunaal, is er volgens advocaat Geert-Jan Knoops van het Internationaal Strafhof wel degelijk sprake van een verschil. 'Het onderzoekscentrum is namelijk niet bezig met de berechting van mogelijke oorlogsmisdrijven, maar meer op het verzamelen van bewijs', aldus Knoops. 'En het coördineren ervan, samen met EU-agentschap Eurojust. Dat maakte Von der Leyen vandaag bekend, en dat is dus wezenlijk anders dan een Oekraïne-tribunaal, dat concreet zou toezien op de berechting van regeringsleiders voor het nog te definiëren misdrijf van agressie.'
Lees ook | Britten willen tribunaal om Russische agressie te toetsen
Een mogelijk Oekraïne-tribunaal wordt volgens Knoops momenteel gelijkgesteld met een agressietribunaal, omdat het ook moet toezien op regeringsleiders anders dan uit Rusland. 'Deze twee dingen mag je dan ook niet in isolatie zien', vervolgt hij. 'Het plan dat vandaag is gelanceerd door de commissievoorzitter moet kan als samenhangend worden gezien met de plannen die ook vanuit de EU worden ondersteund om een specifiek Oekraïne-tribunaal op te richten.'
Complex
Zover is het dus nog niet, maar dat laat onverlet dat het onderzoekscentrum een complexe taak voor de kiezen krijgt volgens Knoops. 'Het verzamelen van bewijs is een van de moeilijkste, complexe en meest gevoelige onderwerpen voor de berechting van oorlogsmisdrijven', duidt hij. 'Dus het zou zeker aan de basis kunnen staan van een nog op te zetten Oekraïne-tribunaal.'
Hij vindt tevens dat er sprake is van een 'unieke situatie' bij de oprichting van het centrum. 'Er is nooit iets als dit opgezet door de EU bij eerdere tribunalen die we hebben gezien', vervolgt Knoops. 'Dat zou redelijk uniek zijn. Net zoals het uniek dat er sprake is van een Europees belang bij het verzamelen van bewijs en het coördineren daarvan, want het wordt doorgaans overgelaten aan de aanklagers van een internationaal tribunaal. Een politiek orgaan houdt zich dus bezig met het verzamelen van bewijs, en dat is uniek.'
Lees ook | Ook Duitsland wil een speciaal tribunaal voor Rusland
Volgens Knoops leidt het echter wel tot vragen. 'Want hoe gaat dat in zijn werking', stelt hij. 'Hoe betrouwbaar het centrum straks. noem maar op.'
Den Haag
Dat het oog voor de locatie op Den Haag gevallen is, is volgens Knoops ook niet verrassend. Hoewel de locatie niet veel uitmaakt, denkt hij dat Den Haag logistiek gezien prima te verklaren is. 'Het is voor de hand liggend omdat er veel ervaring is met betrekking tot de organisatie van internationale organen, en die zijn daar dan ook gevestigd', zegt hij. 'Maar vanuit bijvoorbeeld de Russische perceptie zal de locatie van zo'n tribunaal niet relevant zijn. Ze zullen namelijk in geen enkel opzicht - zo is de schatting - meewerken aan het opzetten van een dergelijk tribunaal.'
Lees ook | 'Europese delegatie wil solidariteit uitstralen'
De EU zoekt al langer naar manieren om Oekraïne te helpen bij het voor de rechter brengen van wandaden die sinds de Russische invasie in het land zijn gepleegd. EU-landen stuurden bijvoorbeeld forensisch deskundigen en deelden kennis en faciliteiten. Brussel zoekt ook steun voor een speciaal 'agressietribunaal' dat de verantwoordelijken voor de invasie moet vervolgen.