Op een veiligheidsforum in de Slowaakse hoofdstad Bratislava afgelopen week riep de Franse president Emmanuel Macron op tot een 'strategisch ontwaken'. Volgens Macron heeft de Russische invasie de veiligheidsomgeving van het continent blijvend veranderd en spelen Frankrijk en Europa een belangrijke rol in het borgen van die veiligheid.
Lees ook | Macron roept Oost-Europa op tot 'strategisch ontwaken'
Opmerkelijk in Macrons speech: hij hintte op vredesbesprekingen tussen Kiev en Moskou én hij wees op de moeilijkheid dat er dan onderhandeld moet worden met iemand die gezocht wordt door het Internationaal Strafhof. Die Franse Einzelgang doet menig wenkbrauw fronsen. Volgens Segers probeert Macron echter al vanaf het begin van de oorlog een aparte positie voor Frankrijk en Europa te creëren die niet 'per se de lijn van de VS volgt'.
‘Je zou wel kunnen zeggen dat dit toch een provocatie is’
Vanuit Washington vloeit de militaire steun nog steeds onophoudelijk richting Oekraïne> Macron distantieert zich daar niet van, maar geeft wel aan dat er 'meer smaken zijn dan de Amerikaanse'. Hij probeert volgens Segers te voorkomen dat de deur naar Rusland dichtslaat. 'Rusland blijft liggen waar het ligt en het ligt nog altijd dichterbij ons dan bij de VS.'
Onderhandelen met een crimineel
Er moeten op termijn dus onderhandelingen komen, en Frankrijk wil daar een rol in spelen. Een logische stap, anderzijds kan het ook opgevat worden als een provocatie: Vladimir Poetin is gedaagd door het Internationaal Strafhof. Aan dat gegeven voorbijgaan staat natuurlijk gelijk aan het bypassen van het internationaal recht. Volgens Segers heeft Macron daar wel degelijk een punt, maar provoceert hij daarmee.
'Dat hij het zo unilateraal brengt zonder verdere inbedding in een standpunt, gezamenlijk met de partners, bijvoorbeeld in Europa of in trans-Atlantisch verband, dat is een provocatie binnen de eigen samenwerking. Dat hoort wel bij een Franse president, maar het is misschien ook vermoeiend in de ogen van de anderen.'
Lees ook | 'Het antwoord over de toekomst van Oekraïne moet uit Europa komen'
Macrons opmerkingen zijn een allesbehalve nieuw Frans geluid, zegt Segers ook. Volgens hem hebben de Fransen van meet af aan gezegd dat Europese integratie ook een instrument moet zijn om Europa een eigen positie te kunnen laten innemen op het toekomstige wereldtoneel. Segers noemt dat een consistente Franse lijn die wordt uitgedragen en die nu, dankzij de oorlog in Oekraïne, de wind in de zeilen heeft.
Scheurtjes in de eenheid
Eenheid binnen Europa is dan wel een conditio sine qua non, maar hoe solide is die eenheid nou helemaal? Volgens Segers is die op dit moment relatief goed: 'Er wordt meer gecoördineerd dan ooit als het gaat over defensiesamenwerking, het leveren van wapens, het uitrollen van sanctiepakketten, het handhaven daarvan, het afstemmen van standpunten'. Segers noemt het niet alleen indrukwekkend, maar ook tegen de verwachting in. Maar toch: 'Hoe lang blijft deze eenheid die er nu is ook robuust genoeg om hem om hem vol te houden tot in een verdere toekomst? Ik denk dat daar de moeilijkste vragen liggen'.
Volg de ontwikkelingen in Oekraïne hier in dit liveblog
Een voorbeeld van onderhuidse tweespalt is het Franse hinten op vredesonderhandelingen terwijl Oost-Europese staten als Polen en de Baltische staten daar hard in staan en meer wapens aan Oekraïne willen leveren. Logisch, zij zien aan hun grenzen gebeuren wat ze al jarenlang vrezen en roepen: agressief Russisch militair imperialisme.
‘Hoe lang blijft deze eenheid robuust genoeg?’
Voortrekkersrol
Wat Frankrijk ook aanjaagt in het op zich nemen van een voortrekkersrol binnen de EU, is dat het land door de oostwaartse uitbreiding van de EU en de toegenomen invloed van Oost-Europese staten relatief verder van het centrum komt te liggen. Een gruwel voor het Elysée. Maar volgens Segers vormen ook binnenlandse factoren een dreiging voor die eenheid in de oorlog. Want hoe lang kun je fondsen aan je begroting onttrekken voor steun aan een land in moeilijkheden ten koste van je eigen problemen?
Principe versus pragmatisme
Ten slotte vormen ook landen als Hongarije en Cyprus om hun moverende redenen obstakels voor die eenheid. Volgens Segers is buitenlandse politiek uiteindelijk vaak heel simpel en te herleiden tot principiële of praktische belangen. Sommige lidstaten hechten meer aan principiële belangen omdat ze zich dat kunnen veroorloven, voor anderen is het gewoon een geldkwestie. Cyprus en Hongarije hebben volgens Segers hele duidelijke belangen die nog steeds direct verweven zijn met de Russische economie. In het Hongaarse geval is dat de energievoorziening, in het Cypriotische de toeristische sector die grotendeels door Russen overeind wordt gehouden.
EU-landen die daar van alles van vinden, moeten volgens Segers ook naar zichzelf kijken. En ook Nederland heeft dan boter op het hoofd. 'Wat mij betreft zijn er nu hele goede argumenten om te zeggen: wat Hongarije aan het doen is, dat kan niet. Maar aan de andere kant zul je wel moeten bewijzen dat je het zelf anders doet. En in het geval van Nederland kun je daar best wel wat vraagtekens bij zetten.'
Volgens Segers was Nederland niet alleen heel laat met sancties tegen Rusland, in de uitrol ervan was Den Haag 'niet altijd even adequaat genoeg'. En ook nu zijn de Amsterdamse Zuidas, de Rotterdamse haven en een bedrijf als Heineken 'niet de sterkste schakels in het Europese sanctiepakket'.