Liveblog | België bezorgd over mogelijke inzet Belgische wapens in Rusland

Dit liveblog wordt niet meer bijgehouden, ga voor de nieuwste ontwikkelingen in Oekraïne naar ons liveblog van dinsdag 6 juni

Dit is het belangrijkste nieuws

• Escalatie langs zuidfront Donetsk en Zaporizja
• België ontstemd over mogelijke inzet Belgische wapens op Russisch grondgebied
• Sky News meldt dat Iran Rusland wapens levert

De Europese Unie wil de importbeperkingen voor graan en andere landbouwproducten uit Oekraïne verlengen. Oost-Europese boeren kunnen de hervatting van de import van de goedkope waar van Oekraïense concurrenten nog niet aan, meent de Europese Commissie.

De commissie besloot eind april dat Oekraïense tarwe, maïs, koolzaad en zonnebloemzaad voorlopig niet meer welkom zijn in Polen, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Bulgarije. Die landen laten de Oekraïense producten na een aanvankelijke complete blokkade wel weer door op weg naar de rest van de wereld.

Oekraïne probeert van de importbeperkingen af te raken en Nederland en andere landen tekenden ook protest aan bij de commissie. Maar die wil de maatregelen nu toch verlengen, tot 15 september. Ze zouden op 5 juni aflopen.

Oekraïne heeft in Rusland een netwerk opgezet van sympathisanten en experts die sabotageacties moeten uitvoeren. Dat zeggen ingewijden tegen nieuwszender CNN. Amerikaanse functionarissen denken dat die pro-Oekraïense agenten onder meer achter de aanval op het Kremlin zitten. De drones die begin mei waren gebruikt bij die aanval zouden in Rusland zijn gelanceerd en niet vanuit Oekraïne naar de Russische hoofdstad zijn gevlogen.

De Oekraïense sabotagegroepen in Rusland bestaan volgens de ingewijden uit sympathisanten en goed getrainde specialisten. De drones die worden verstrekt aan die groepen zouden van Oekraïense makelij zijn. Er zijn voor zover bekend geen aanwijzingen dat ook Amerikaanse drones worden ingezet bij aanvallen op doelen in Rusland.

In een videoboodschap, die onder meer op Twitter is verschenen, vraagt het Oekraïense leger om terughoudendheid in de berichtgeving over een aanstaand tegenoffensief.

De video is door de minister van Defensie geplaatst, voorzien van de tekst 'Woorden zijn erg onnodig. Ze kunnen alleen maar kwaad doen', een tekst uit Enjoy the Silence van de Britse rockband Depeche Mode.

Een radiotoespraak waarin de Russische president Vladimir Poetin zijn landgenoten waarschuwt voor een Oekraïense invasie van Rusland, is nep. Dat zegt het Kremlin, dat hackers verantwoordelijk houdt voor het uitzenden van de speech.

De toespraak circuleert nog op sociale media en zou volgens Russische media zijn uitgezonden door meerdere radiostations in Rusland. Te horen is dat een stem, die erg lijkt op die van Poetin, meldt dat 'Oekraïense troepen die tot de tanden zijn bewapend door de NAVO' de grens zijn overgestoken.

De toespraak zou te horen zijn geweest in regio's die grenzen aan Oekraïne, zoals Voronezj en Belgorod. Luisteraars kregen de oproep een veilig heenkomen te zoeken in het binnenland. Ook zou een algemene militaire mobilisatie worden afgekondigd.

Het Kremlin haastte zich om de berichten te ontkrachten. 'Er was zeker geen toespraak. In sommige regio's was sprake van een hack', zei een regeringswoordvoerder volgens het Russische staatspersbureau TASS. De autoriteiten in Belgorod spraken over een 'deep fake' die paniek moest zaaien onder de bevolking.

De uitvoering van de internationale 'graandeal' die het mogelijk maakt via Oekraïense havens landbouwproducten over de Zwarte Zee en door de Bosporus te varen, is weer op stoom aldus de Russische regering. Eind afgelopen week meldde Oekraïne dat Russische afgezanten die voor de coördinatie van de deal in Istanbul werken, de registratie en inspectie van vrachtschepen met bestemming Oekraïne hadden stopgezet. Er waren in april ook al enkele dagen vertragingen bij het uitvoeren van de vorig jaar gesloten overeenkomst over de export over zee van vooral Oekraïens graan.

Maar het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft maandag de kanttekening geplaatst dat het geen vooruitzichten ziet op een nieuwe verlenging van de overeenkomst. De huidige overeenkomst loopt half juli af. Het Russische ministerie is in gesprek met onder meer de Verenigde Naties over een eventuele verlenging.

Oekraïense troepen hebben een deel van het dorpje Berchivka ten noorden van de stad Bachmoet heroverd. Dat stelt Jevgeni Prigozjin, de baas van Wagner. Ook Oekraïense autoriteiten zeggen terrein te winnen in de omgeving van Bachmoet.

Prigozjins huurlingenleger veroverde Bachmoet na een maandenlange strijd en gaf het begin juni over aan de reguliere Russische strijdkrachten. Volgens Prigozjin 'rennen troepen in stilte weg' van het front rond Bachmoet. 'Een afgang', aldus Prigozjin. In een audiobericht roept hij onder anderen de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe op om aan het front de Russische troepen moed in te komen spreken. 'En als dat niet lukt, sterf je als een held.'

De munitiecomplexen in Alphen (Noord-Brabant) en Ritthem (Zeeland) worden toch niet afgestoten. Met een derde gemeente spreekt Defensie nog over het openhouden van de opslagplaats. Defensie heeft meer depots nodig omdat voor miljarden euro's aan munitie wordt gekocht, onder meer in verband met de oorlog in Oekraïne.

'Alle in gebruik te houden munitiecomplexen beschikken over een volledige en afdoende vergunning voor de opslag van munitie. Met deze munitiecomplexen beschikt Defensie over voldoende capaciteit om de voorraden op te kunnen slaan', schrijft staatssecretaris Christophe van der Maat (Defensie) aan de Kamer.

De uitvoering van de internationale 'graandeal' die het mogelijk maakt via Oekraïense havens landbouwproducten over de Zwarte Zee en door de Bosporus te varen, is weer op stoom aldus de Russische regering. Eind afgelopen week meldde Oekraïne dat Russische afgezanten die voor de coördinatie van de deal in Istanbul werken, de registratie en inspectie van vrachtschepen met bestemming Oekraïne hadden stopgezet. Er waren in april ook al enkele dagen vertragingen bij het uitvoeren van de vorig jaar gesloten overeenkomst over de export over zee van vooral Oekraïens graan.

Maar het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft maandag de kanttekening geplaatst dat het geen vooruitzichten ziet op een nieuwe verlenging van de overeenkomst. De huidige overeenkomst loopt half juli af. Het Russische ministerie is in gesprek met onder meer de Verenigde Naties over een eventuele verlenging.

Het Oekraïense leger zegt geen informatie te hebben over een groot offensief dat Kiev volgens Rusland zou hebben ingezet in de Oekraïense regio Donetsk, meldt Reuters.

'We hebben dergelijke informatie niet en we geven geen commentaar op enige vorm van nep', zei een woordvoerder van de generale staf van de Oekraïense strijdkrachten in antwoord op een vraag van Reuters.

Het Kremlin heeft een oproep uit Washington om weer met Rusland in gesprek te gaan over wapenbeheersing 'positief' genoemd. De Amerikaanse veiligheidsadviseur Jack Sullivan zei eind vorige week dat de twee weer in gesprek moeten en dat de VS zich aan het bestaande Verdrag voor de Vermindering van Strategische Wapens (START) houden als Rusland dat ook doet. Het huidige 'New START' verdrag uit 2010 loopt begin 2026 af.

'Dit is een belangrijke en positieve uitspraak van meneer Sullivan. We moeten natuurlijk wel feitelijk via diplomatieke kanalen op de hoogte worden gesteld en bekijken hoe dat verder geregeld zou moeten worden', aldus een Kremlinwoordvoerder.

België zou het hoog opnemen als blijkt dat wapens die het heeft geleverd aan Oekraïne op Russisch grondgebied zijn gebruikt. Maar eerst moet vaststaan dat de wapens inderdaad aan rebellen in Rusland zijn doorgespeeld, zegt de Belgische premier Alexander De Croo.

Russische rebellen die in de grensstreek met Oekraïne tegen het Kremlin vechten gebruiken onder meer geweren die Oekraïne van België heeft gekregen, schreef The Washington Post afgelopen weekend. De opstandelingen zouden met Oekraïense hulp zijn binnengevallen en wat Russisch grondgebied hebben bezet.

De Croo 'zou er zwaar aan tillen' als geschonken wapens in Rusland worden ingezet, zegt hij op de Belgische nieuwszender Radio 1. Dat zou ingaan tegen de voorwaarden die bij de wapenleveringen zijn gesteld. 'Het naleven van die regels controleren we zeer strikt.'

De helft van de schuilkelders in de Oekraïense hoofdstad Kiev is niet klaar voor gebruik. Dat zegt minister van Strategische Industrieën Oleksandr Kamysjin, op basis van een onderzoek dat werd ingesteld nadat drie Oekraïners om het leven waren gekomen bij een Russische aanval omdat ze geen schuilkelder in konden vluchten.

Kamysjin en burgemeester van Kiev Vitali Klitsjko laten op Telegram weten dat inmiddels ongeveer een derde van alle schuilkelders is geïnspecteerd. Een deel daarvan kan simpelweg niet open. In andere schuilkelders zijn de voorzieningen gebrekkig.

President Volodymyr Zelenski gaf vrijdag het bevel om alle schuilkelders in Oekraïne te inspecteren. Onder de drie Oekraïners die donderdag overleden bij Russische aanvallen waren ook een moeder en haar kind. Dit leidde tot boosheid onder de bevolking en een oproep om actie te ondernemen.

Sky News publiceert vanochtend een exclusief artikel waarin wordt beweerd dat het netwerk documenten heeft gezien die volgens het netwerk authentiek zijn, waaruit blijkt dat Iran wapens levert aan Rusland. In de reportage schrijft Deborah Haynes, redacteur veiligheid en defensie:

Een vermeend wapencontract dat Sky News heeft gezien, biedt het eerste harde bewijs dat Iran munitie heeft verkocht aan Rusland voor de oorlog in Oekraïne, zo beweert een geïnformeerde veiligheidsbron. Als het authentiek is, lijkt het 16 pagina's tellende document, gedateerd 14 september 2022, te gaan over monsters van artillerie- en tankgranaten en raketten van verschillende afmetingen ter waarde van iets meer dan 1 miljoen dollar. Sky News heeft de authenticiteit van de documenten niet onafhankelijk kunnen verifiëren.

De dagelijkse update van de Oekraïense generale staf maakt geen melding van het beweerde grote offensief in Donetsk, maar zegt wel dat er 29 gevechten waren in de regio's Donetsk en Luhansk. In het hele land zei het op zondag in totaal 15 luchtaanvallen te hebben uitgevoerd op vijandelijke troepen en zes vijandelijke drones te hebben onderschept, en verschillende commandoposten, wapendepots en luchtafweersystemen te hebben aangevallen.

Rusland zegt een 'groot offensief' door Oekraïense troepen in de zuidelijke Oekraïense regio Donetsk te hebben afgeslagen. Dat meldt het Russische ministerie van Defensie in Moskou. Daarbij zouden 250 Oekraïense militairen zijn gedood.

Volgens Rusland waren zes bataljons pantserinfanterie en twee tankbataljons betrokken bij het offensief. De berichten van het Russische ministerie van Defensie kunnen nog niet onafhankelijk worden geverifieerd, onduidelijk is of dit het begin is van het langverwachte Oekraïense tegenoffensief.

Volgens het Russische persbureau TASS vielen Oekraïense tropen op vijf frontsectoren aan. TASS citeert daarbij de officiële woordvoerder van het Russische ministerie van Defensie luitenant-generaal Igor Konashenkov.

Rusland is in de Zee van Ochotsk en de Japanse Zee met grote marine-oefeningen gestart die tot 20 juni zullen duren, meldt het Russische ministerie van Defensie.

Verantwoordelijk voor de manoeuvres is de Pacifische vloot van Rusland, die is gelegerd rond Vladivostok en Petropavlovsk-Kamtsjatski aan de oostkust van het land. 'Meer dan 60 oorlogsschepen en ondersteuningsvaartuigen, ongeveer 35 marinevliegtuigen en meer dan 11.000 militairen zijn betrokken bij de oefening', zei het ministerie op de Telegram-berichtenapp.

Rusland, dat in februari vorig jaar buurland Oekraïne binnenviel, hield eerder dit jaar marine-oefeningen met China en Zuid-Afrika. Beide landen hebben de oorlog niet veroordeeld en kiezen geen partij.

Dit liveblog komt onder meer tot stand op basis van berichtgeving door eigen BNR-correspondenten en -redacteuren, The Guardian, ANP, Al Jazeera, Reuters, Associated Press, CNN, BBC, CNBC en Agence France-Presse. Ook maakt BNR online gebruik van berichten van de persbureaus Tass en RIA Novosti (Rusland) en Belta (Belarus). Omdat berichtgeving van deze bureaus niet verifieerbaar is en niet als onafhankelijk gekwalificeerd kan worden, wordt in deze gevallen expliciet vermeld waar de berichtgeving vandaan komt.