Liveblog | Gewonden bij beschietingen op evacuerende Oekraïners in Cherson

Dit liveblog wordt vandaag niet meer bijgewerkt

• Eerste doden gemeld na verwoesting Kachovka-dam
• Rode Kruis waarschuwt voor verplaatste landmijnen
• President Zelenski bezoekt getroffen gebied
• 'Oorlog is volgende fase ingegaan', stelt oud-commandant de Kruif
• Maar verwoeste dam niet bepalend voor oorlog, aldus Hammelburg

Volgens de Britse premier Rishi Sunak moeten de bondgenoten van Oekraïne aan de Russische president Vladimir Poetin laten zien dat de steun voor Kiev niet zal verzwakken naarmate de oorlog voortduurt.

'We gaan nergens heen. We zullen hier zijn zolang als nodig is. En hopelijk zal dat de berekening in zijn gedachten versnellen dat hij zijn troepen moet terugtrekken', zei Sunak tijdens een gezamenlijke persconferentie met de Amerikaanse president Joe Biden.

Oekraïense regeringsfunctionarissen bevestigen dat langverwachte tegenoffensief is begonnen. Dat meldt althans de Amerikaanse nieuwszender ABC News. Dat tot nu toe over werd gezwegen over een offensief, heeft te maken met de 'operationele geheimhouding', zegt defensiespecialist Peter Wijninga van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. 'We hebben de afgelopen week troepenbewegingen bij Bachmoet gezien. En de afgelopen dagen zien we dat in het zuiden', zegt Wijninga. Inmiddels zou zo'n zes kilometer aan terrein zijn gewonnen. 'Dat is een serieuze troepenbeweging.'

Nu al verliezen de boeren waarschijnlijk miljoenen tonnen aan gewassen door overstromingen als gevolg van de verwoesting van de Kachovka-dam bij Cherson. Op de lange termijn dreigt echter uitdroging van het land, omdat het irrigatiesysteem veel schade heeft opgelopen. Zo'n 500.000 hectare landbouwgrond is afhankelijk van waterreservoir bij de dam hoorde.

Om al het getroffen land van water voor de landbouw te voorzien, moet volgens de minister van landbouw de dam eerst weer worden gerepareerd. De verwoeste dam is niet alleen een probleem voor de productie van voedsel, maar ook voor de export. Grote delen van de Dnipro-rivier zijn onbevaarbaar geworden. Omdat Oekraïne een belangrijke producent is van graan, schoten de prijzen van tarwe dinsdag wereldwijd al omhoog.

Het kabinet wil Oekraïne hulp bieden na de verwoesting van de Kachovka-dam nabij Cherson. Het sturen van reddingsboten is een 'serieuze optie', laat een woordvoerder van minister voor Ontwikkelingssamenwerking Liesje Schreinemacher weten.

Op verzoek van de bewindsvrouw inventariseren reddingsbrigades hoeveel zogeheten vlets ze kunnen missen. Vlets zijn kleine bootjes. Dat werd het eerst gemeld door het AD. Ook wordt volgens de woordvoerder gekeken naar andere hulpgoederen waar Oekraïne behoefte aan heeft. Er is daarover veel overleg met de Europese Unie die de hulp aan Oekraïne coördineert. Daar wordt gekeken welk land wat kan leveren.

De schade voor de landbouw in Oekraïne door de verwoesting van de Kachovka-dam zou weleens aanzienlijk groter kunnen zijn dan aanvankelijk werd gedacht, omdat de ramp 'jaren aan schade' heeft veroorzaakt aan irrigatiesystemen. Dat zegt de Oekraïense landbouwminister Mykola Solskyi. Om de leeggelopen irrigatiesystemen te herstellen zou volgens hem eerst ook de dam moeten worden gerepareerd.

Het probleem is een stuk complexer dan je op het eerste gezicht zou denken, aldus de minister. Oekraïense boeren gebruiken volgens hem de opbrengsten van delen van de geïrrigeerde landbouw om hun activiteiten op niet-geïrrigeerde delen van het land te bekostigen. Het aandeel van niet-geïrrigeerde landbouwgrond is in Oekraïne ongeveer twee keer zo groot. Zonder de 31 irrigatiesystemen die door de ramp zijn beschadigd, dreigt volgens Solskyi zeker 500.000 hectare aan land in 'woestijn' te veranderen.

Rusland wil dat een pijpleiding uit de jaren zeventig, waarmee het land via de Oekraïense haven Odesa heel veel ammoniak exporteerde, weer gaat functioneren. Het is volgens verscheidene media één van de eisen die het Kremlin steeds stelt voor het verlengen van de 'graandeal'. Die internationale overeenkomst waarborgt ondanks de gevechtshandelingen de export van Oekraïense landbouwproducten vanuit Oekraïense havens, vooral graan. De overeenkomst voor veilige vaarroutes over de Zwarte Zee loopt half juli af.

De bijna 2500 kilometer lange pijpleiding van een chemisch concern in Toljatti, een stad aan de Wolga, naar Odesa aan de Zwarte Zee, is direct na de Russische inval van 24 februari 2022 door Kiev afgesloten. Rusland heeft de heropening van de pijpleiding herhaaldelijk ter sprake gebracht in de gespreksrondes over de graandeal. Maar recent is de pijpleiding in de regio Charkov in niet-bezet Oekraïne volgens het Kremlin door Oekraïners opgeblazen. Kiev beschuldigt Rusland van de aanslag op 5 juni.

Drie mensen zijn donderdag gewond geraakt bij Russische beschietingen op de Oekraïense stad Cherson, zegt het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken. De mensen werden geëvacueerd uit het overstromingsgebied bij de Kachovka-dam toen ze onder vuur werden genomen. Dinsdag werd de dam in het zuiden van Oekraïne opgeblazen met grote overstromingen als gevolg.

Kyiv beschuldigt Rusland ervan dat ze mensen in het getroffen gebied in de regio in de steek laten. 'En ze weerhouden ons er zo ook van om mensenlevens te redden.' Rusland beschuldigde Oekraïne er ook van Russische hulpverleners te beschieten. Beide landen wijzen elkaar aan als de verantwoordelijke voor het verwoesten van de dam. Zeker 600 vierkante kilometer is overstroomd, 17.000 Oekraïners moesten worden geëvacueerd.

Oekraïne waarschuwt dat het mogelijk enkele miljoenen tonnen oogst kan verliezen als gevolg van overstromingen na de verwoesting van de Kakhovka-dam. Dat meldt het Oekraïense ministerie van Landbouw. Het voorspelt dat als gevolg van de vernietiging van de dam tienduizenden hectaren landbouwgrond in Zuid-Oekraïne zullen overstromen en dat minstens 500.000 hectaren land zonder irrigatie kunnen veranderen in woestijngebied.

'Zonder een betrouwbare watervoorziening is het onmogelijk om groenten te telen. Graan en oliezaden zullen naar verwachting een lage opbrengst hebben', aldus het ministerie.

Enkele duizenden zogeheten derdelanders uit Oekraïne die vanaf september geen recht meer hebben op opvang in Nederland, krijgen ondersteuning en eventueel een financiële bijdrage als ze op korte termijn vrijwillig terugkeren naar hun moederland. Het bedrag kan oplopen tot 5000 euro per persoon, schrijft asielstaatssecretaris Eric van der Burg in een Kamerbrief. Hoe langer ze wachten met terugkeer, hoe lager het bedrag.

Het gaat om mensen uit Syrië of Afrikaanse landen die op een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne verbleven toen daar vorig jaar de oorlog uitbrak, bijvoorbeeld voor studie of werk.

Het Rode Kruis waarschuwt dat mijnen na door het doorbreken van de Kakhovka-dam stroomafwaarts zijn verspreid, de komende decennia een groot gevaar kunnen vormen voor burgers. 'Vroeger wisten we waar de gevaren lagen, maar nu niet meer', zegt Erik Tollefsen, van het Internationale Comité van het Rode Kruis. 'Met grote bezorgdheid volgen we het nieuws dat naar buiten komt'.

Tollefsen stelt dat mijnen uit de Tweede Wereldoorlog die in 2015 onder water werden gevonden in Denemarken op dat moment nog steeds actief waren.

Hoewel strategisch een grote tegenvaller voor de Oekraïners, zal de verwoesting van de dam volgens buitenlandcommentator Bernard Hammelburg niet bepalend zijn voor de afloop van de oorlog. Hij benadrukt dat het instorten van de dam nu vooral een enorme ramp voor beide kampen is. 'De lijken drijven door de straten, dat zegt Zelenski zelf ook. Het is echt vreselijk. En ik moet aannemen dat het aan Russische zijde niet veel beter is.'

Lees ook | 'Verwoeste dam niet bepalend voor afloop oorlog'

De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft donderdag het overstromingsgebied in Cherson bezocht. Hij was daar om de aanpak van de noodhulp te bespreken met lokale autoriteiten, meldt Zelenski op Telegram. Dinsdag werd de Kachovka-dam in de Dnipro-rivier verwoest door een explosie waarna een groot gebied overstroomde. Zeker 17.000 Oekraïners moesten worden geëvacueerd. Oekraïne en Rusland wijzen naar elkaar als de dader.

Het overleg ging onder meer over het compenseren en helpen van de getroffen inwoners van de regio. Ook het herstellen van het ecosysteem en de invloed van de overstroming op militaire operaties werden besproken. Volgens de lokale autoriteiten blijft het water uit het stuwmeer door de verwoeste dam stromen. Zo’n 600 vierkante kilometer ligt onder water.

De verwoesting van de Kachovka-dam in Oekraïne heeft grote gevolgen voor verdedigingslinies van het Russische leger aan de rivier Dnipro. Overstromingen hebben veel Russische fortificaties verwoest die waren bedoeld om te verdedigen tegen aanvallen van Oekraïne, concludeert de Amerikaanse denktank Institute for the Study of War (ISW). Door de damdoorbraak stroomde een enorme hoeveelheid water het oorlogsgebied in. De Russen moesten daardoor volgens ISW vermoedelijk noodgedwongen posities verlaten die ze eerder hadden gebruikt om doelen te bestoken in Cherson, waaronder ook de gelijknamige hoofdstad van die provincie. Ook mijnenvelden zouden zijn weggespoeld.

Volgens oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif lijkt het er sterk op dat Moskou achter de explosie van de Nova Kachovka-dam zit. 'Je kunt een dam niet van buitenaf opblazen. Het vergt namelijk heel veel voorbereiding en de explosie moet onder de waterlijn zitten', zegt hij. 'En wie zaten er in de dam? De Russen.'

Het idee dat louter een grotere waterdruk - het niveau van het stuwmeer stond de afgelopen dagen erg hoog - de doorbraak heeft geforceerd, acht hij niet realistisch. 'Experts binnen de landmacht zeggen mij dat dit niet kan, omdat zo'n dam met een dikte van vijf tot zes meter gewapend beton dat moet kunnen hebben.'

Lees ook | 'Oorlog is een volgende fase ingegaan'

In de regio Cherson staat een gebied van ongeveer 600 vierkante kilometer onder water, als gevolg van de damdoorbraak begin deze week. Dat meldt gouverneur Oleksandr Prokudin. Dat is gelijk aan ongeveer 2,5 keer de gemeente Amsterdam. Het gaat volgens de Oekraïense topfunctionaris voor 68 procent om terrein dat in Russische handen in.

Ook laat Prokudin weten dat het gemiddelde waterpeil in overstroomde gebieden donderdag op 5,61 meter ligt. 'Ondanks het gevaar en zware Russische beschietingen gaan de evacuaties door.' De hulpdiensten hebben er ongeveer 2000 mensen geëvacueerd, vele anderen zijn zelf vertrokken.

Het water achter de kapotte Kachovka-stuwdam stroomt via de rivier Dnipro richting het zuiden en heeft geleid tot overstromingen in tientallen plaatsen. Duizenden woningen staan onder water. De rivier vormt sinds eind vorig jaar de frontlinie in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. De Russische troepen hebben de controle over de zuidelijke oever.

In het bezette gebied staan 14.000 woningen blank en zijn bijna 4300 mensen geëvacueerd, meldt het Russische persbureau TASS. In het andere overstroomde deel van Cherson, waar Oekraïne de controle heeft, staan meer dan 2600 huizen onder water.

Lokale media hebben gemeld dat drie mensen zijn omgekomen als gevolg van overstromingen na de verwoesting van de Kachovka-dam in het zuiden van Oekraïne. Het zijn de eerste bevestigde sterfgevallen in de getroffen gebieden.

In een toespraak op woensdagavond zei Volodimir Zelenskiy dat het onmogelijk was te voorspellen hoeveel mensen zouden sterven in de door Rusland bezette delen van Kherson als gevolg van de overstromingen. Hij drong aan op een 'duidelijke en snelle reactie van de wereld' om de slachtoffers te ondersteunen.

Het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) heeft aangekondigd dat het zijn aanwezigheid in de Zaporizhzhia-kerncentrale zal versterken vanwege bezorgdheid over de watervoorziening voor het koelen van de reactoren.

'Het mogelijke verlies van de belangrijkste koelwaterbron van de fabriek verergert een al buitengewoon moeilijke en uitdagende situatie op het gebied van nucleaire veiligheid en beveiliging', aldus directeur-generaal Rafael Grossi.

De Oekraïense regering heeft de internationale gemeenschap om hulp gevraagd bij de rampenbestrijding na de verwoesting van de Kachovka-dam, eerder deze week. President Volodimir Zelenskyi heeft de situatie aan de telefoon besproken met de Franse president Emmanuel Macron. Die zegt 'de komende uren' hulp te sturen. Oekraïens Premier Denys Sjmyhal deed een oproep aan internationale organisaties om bij te springen.

Zelenski laat aan media weten dat er mensen zijn omgekomen door overstromingen als gevolg van de kapotte dam. 'Mensen en dieren zijn gestorven. Vanaf de daken van ondergelopen huizen zien mensen hoe verdronken mensen voorbij drijven.'

Dit liveblog komt onder meer tot stand op basis van berichtgeving door eigen BNR-correspondenten en -redacteuren, The Guardian, ANP, Al Jazeera, Reuters, Associated Press, CNN, BBC, CNBC en Agence France-Presse. Ook maakt BNR online gebruik van berichten van de persbureaus Tass en RIA Novosti (Rusland) en Belta (Belarus). Omdat berichtgeving van deze bureaus niet verifieerbaar is en niet als onafhankelijk gekwalificeerd kan worden, wordt in deze gevallen expliciet vermeld waar de berichtgeving vandaan komt.