'Raar om te eisen dat Assad opstapt'

Van Dam was tot afgelopen weekend speciaal gezant voor Syrië namens Nederland. Daarvoor was hij onder meer ambassadeur in Egypte, Irak, Turkije en Duitsland. Hij is altijd van mening geweest het contact met het Syrische regime te blijven onderhouden. 'Zonder contact heb je geen invloed en weet je niet goed wat er speelt.'

Veel Europese landen verklaarden Assad na het uitbreken van de burgeroorlog vijf jaar geleden tot persona non grata. Ook bij de recente vredesonderhandelingen in Genève mocht er niet met hem onderhandeld worden. Van Dam: 'Zelfs EU-commissaris Federica Mogherini werd, toen zij in Zwitserland had gesproken met een gezant van het regime, teruggefloten door een aantal lidstaten.'

Hoe onderhandel je met Assad?
Maar volgens Van Dam is er inmiddels geen alternatief meer. Onderhandelen met Assad is onvermijdelijk, maar hoe doe je dat? 'Je begint door contact te leggen met zijn vertegenwoordigers in het buitenland. Of je zoekt contact via de ambassades in Damascus die nog wel open zijn, zoals van Roemenië en Tsjechië.' Wat moet je dan zeggen? Van Dam: 'Je moet hem overtuigen dat een politieke oplossing noodzakelijk is, ook al is de militaire weg al vrij ver ingeslagen, en dat de vreedzame oppositie daarbij betrokken moet worden.'

Wat je niet moet doen is vooraf al de voorwaarde stellen dat Assad opstapt, zoals veel westerse landen nu willen, zegt Van Dam. 'Dat is raar, want dan willen ze helemaal niet met je praten. Ook zal het regime politieke concessies eisen, zoals het (her)openen van ambassades. Maar dan kun je het wel hebben over oplossingen voor het conflict.'

Opsplitsen geen oplossing
Van Dam verwacht niet dat het direct tot een oplossing voor het geweld in Syrië leidt, waar tot nu toe al 300.000 mensen bij omkwamen. 'Assad wil best een regering van nationale eenheid vormen, maar dan wel een waarin de oppositie een marginale rol speelt. De oppositie wil het tegenovergestelde; een bestuursorgaan waarin mensen uit het regime zitten die geen bloed aan hun handen hebben. Die groep wordt steeds kleiner.'

De Amerikanen opperden onlangs een scenario waarin het land, als ware het voormalig Joegoslavië, wordt opgesplitst in regio's. Maar Van Dam ziet dat niet gebeuren. 'Los van de Koerdische militanten in het noorden willen de meeste Syriërs helemaal niet opsplitsen. Het probleem is dat heel veel mensen de macht willen hebben over het hele gebied.'

Ommekeer
Wel ziet Van Dam dat er steeds meer aanhangers komen voor zijn standpunt contact te leggen met Assad. Zo gaf de VVD laatst toe een te hard standpunt te hebben ingenomen ten opzichte van Assad. Van Dam:'De Amerikanen denken nu na de handen ineen te slaan met de Russen. Dat is een goed idee, zolang het maar met de positieve insteek om de oorlog te beëindigen is.'