Lidstaten worden jaarlijks getoetst op hun begroting en dat zou volgens In 't Veld ook moeten gebeuren bij grondrechten en democratische waarden. Maar cijfers controleren is nou eenmaal makkelijker dan rechten in kaart brengen. Dus is de vraag: hoe zorg je ervoor dat zo'n grondrechtenpact concreet blijft? 'Het is best heel concreet en ook op dit moment worden lidstaten al doorgelicht op corruptiebestrijding, onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en vrijheid van de media, maar dat gaat nu nog niet heel erg systematisch.'
Maling aan rechtsstaat
Een jaarlijkse check is wat In 't Veld betreft onontbeerlijk, zodat landen ook bij elkaar in de keuken kunnen kijken en in de gaten houden dat iedereen zich aan de afspraken houdt. 'Als landen lid willen worden van de EU - zoals Turkije, waar het mis gaat met de rechtsstaat, vrijheid van mening en mensenrechten - dan komen ze er niet in. Maar tegen bestaande lidstaten die maling hebben aan de rechtsstaat kan Europa weinig doen.'
Nucleaire optie
Ook voor het functioneren van de Europese unie is het essentieel om elke lidstaat elk jaar op een objectieve manier te evalueren, meent In 't Veld. 'Als je niet in elkaars rechtsstaat en grondrechten kunt vertrouwen, dan kun je ook niet bijvoorbeeld samen misdaad bestrijden en asielbeleid voeren; dat werkt dan niet. Op dit moment kun je met artikel 7 een lidstaat schorsen, maar dat is een beetje de nucleaire optie. En met dit instrument kan de EU eigenlijk al in een veel eerder stadium ingrepen met waarschuwingen en aanbevelingen.'