LIVEBLOG: Leave-kamp winnaar brexit-referendum

We sluiten de liveblog af, maar blijven je natuurlijk op de hoogte houden van alle ontwikkelingen via de site, Twitter en Facebook.

09:20 uur - Cameron maakt bekend dat hij over enkele maanden aftreedt. De premier trok zijn conclusies uit de nederlaag die hij leed in het referendum. Luister hier zijn hele speech en lees de reacties.

09:07 uur - De voorzitter van het Europees parlement Martin Schulz denkt niet dat de keuze van de Britse bevolking navolging krijgt in andere lidstaten. 'Ik geloof niet dat andere landen aangemoedigd zullen worden om hetzelfde gevaarlijke pad te bewandelen", zei hij in een eerste reactie aan de Duitse televisiezender ZDF.

09:04 uur - Volgens EU-president Tusk is het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU 'ernstig en politiek dramatisch'. Ook riep hij op om niet hysterisch te reageren. 'We zijn voorbereid op deze uitkomst. Ik verzeker u dat er geen juridisch vacuüm ontstaat.' Het EU-recht blijft van kracht in het Verenigd Koninkrijk tot de Britten de unie hebben verlaten, zegt Tusk.

09:00 uur - Shell: 'We zullen met de Britse regering en Europese instituties werken aan eventuele implicaties voor ons. Onze prioriteit ligt bij het voortzetten van de levering van betrouwbare, betaalbare energie aan onze klanten in Europa en Groot-Brittannië.'

08:56 uur - De Belgische premier Charles Michel roept de EU het hoofd koel te houden. 'We worden wakker in een Europa dat niet hetzelfde is als gisterenavond, maar ik wil geen boodschap van paniek geven. We moeten een manier vinden om snel weer aan te knopen met het Europese project.'

08:40 uur - Premier Mark Rutte reageert teleurgesteld op de brexit. Rutte verklaarde echter niet in paniek te zijn nu Groot-Brittannië uit de EU wil vertrekken. 'Het is ook een stimulans om de EU te hervormen.'

08:30 uur - De Britse minister van Buitenlandse Zaken Philip Hammond maakte korte metten met vragen over een eventueel vertrek van Cameron. 'De premier heeft er geen misverstand over laten bestaan dat hij, wat de uitslag van het referendum ook is, aanblijft als minister-president', zei Hammond.

08:10 uur - 'Voor mij is één ding duidelijk: de Britten moeten er nu zo snel mogelijk uit', zegt D66-leider Alexander Pechtold in een reactie tegen BNR.

08:03 uur - Nu Groot-Brittannië de Europese Unie de rug lijkt toe te keren, kan het land niet langer rekenen op het hoogste denkbare rapportcijfer voor zijn staatsleningen. Dat heeft hoofdanalist Moritz Kraemer van kredietbeoordelaar S&P gezegd tegen zakenkrant Financial Times (FT).

08:02 uur - Jesse Klaver, fractieleider van GroenLinks in de Tweede Kamer: 'Als Europeaan in hart en nieren baal ik uiteraard enorm. Dit kan een keerpunt in de geschiedenis van de Europese Unie zijn. Het laat zien dat het Europese project ook kan mislukken.'

07:46 uur - Esther de Lange, Europees parlement: 'Het CDA vindt het zeer jammer dat de Britten bij meerderheid hebben gekozen voor een vertrek uit de EU. Met deze uitslag bestaat er heel veel onduidelijkheid over hoe nu verder.'

07:41 uur - De rechts-populistische Franse partij Front National heeft de overwinning met gejuich begroet. 'Overwinning voor de vrijheid!', twitterde FN-leider Marine Le Pen. Ze greep de gelegenheid aan om ook in Frankrijk en de andere EU-lidstaten een referendum over een vertrek uit de unie te eisen.'

07:38 uur - Peter van Dalen, Europees parlement: 'Dit is een historische, gitzwarte dag voor de EU en voor Nederland. De EU verliest één van de grootste lidstaten en de gevolgen van die stap kunnen ver strekken. Nederland verliest in de EU een uiterst belangrijke politieke bondgenoot waar we het zeer vaak geheel mee eens waren.'

07:30 uur - Emile Roemer, fractieleider van de SP in de Tweede Kamer via Twitter: 'Een mokerslag voor Brussel en voor politici die werken aan Superstaat Europa. De EU moet op de schop. Minder Brussel, meer democratie.'

07:30 uur - De Australische premier Malcolm Turnbull verwacht dat de stem van de Britten voor een vertrek uit de Europese Unie een periode van onzekerheid inluidt op de wereldmarkten. Maar de gevolgen voor Australië, als lid van het Britse gemenebest met Groot-Brittannië verbonden, blijven volgens Turnbull beperkt.

07:20 uur - Kees Verhoeven, Europa-woordvoerder Tweede Kamerfractie D66: 'De Britse premier Cameron heeft hoog spel gespeeld door het Europees lidmaatschap in te zetten voor zijn eigen politiek gewin, en nu heeft hij keihard verloren. Zowel Groot-Brittannië als Europa komt hier verzwakt uit.'

07:18 uur - Rabobank: 'Wij betreuren dit enorm. EU-integratie is een belangrijke motor geweest voor groei en Nederland heeft daar heel sterk van geprofiteerd. Wij hopen dat dit geen voorbode is van verdere desintegratie van de EU.'

07:06 uur - Marit Maij, Europawoordvoerder van de PvdA: 'Deze uitslag is teleurstellend, maar we moeten de keuze van de Britten respecteren. Ook nu die keuze slecht is voor Groot-Brittannië, slecht voor Nederland en slecht voor Europa.'

07:00 uur - De definitieve uitslag van het brexit-referendum is binnen: de Britten willen uit de Europese Unie.

06:52 uur - De overwinningsrede van Nigel Farage, de voorman van de Britse anti-EU-partij UKIP, is donderdagnacht her en der met verontwaardiging ontvangen. Farage zou met zijn opmerking dat het brexitkamp 'heeft gewonnen zonder een schot te lossen' op onsmakelijke wijze hebben verwezen naar de moord op Lagerhuislid en pleitbezorger van de EU Jo Cox.

06:41 uur - De Duitse vicekanselier Sigmar Gabriel uitte zijn teleurstelling over het mogelijke Britse vertrek uit de EU op Twitter: 'Verdomme! Een slechte dag voor Europa', schreef Gabriel, die ook de minister van Economische Zaken van zijn land is.

06:28 uur - Geert Wilders en de PVV feliciteren de Britten. 'Groot-Brittannië wijst Europa de weg naar de toekomst en de bevrijding. Het is nu tijd voor een nieuwe start, vertrouwend op eigen kracht en soevereiniteit. Ook in Nederland', laat de partij in een reactie weten.

06:20 uur - Schotland en Noord-Ierland stemden voor behoud van het EU-lidmaatschap.

06:02 uur - Europa-verslaggever Anke Truijen: 'Aan de ene kant wil de EU een signaal uitsturen dat ze eruit stappen niet goed vinden en aan de andere kant is het economisch gezien voor veel landen lastig om kritisch tegen de Britten te zijn, want ze zijn bang voor de gevolgen.'

06:00 uur - Het Leave-kamp heeft met nog een ruim 10 procent van de kiesgebieden te gaan met 52 procent van de stemmen een solide voorsprong. Het is vrijwel uitgesloten dat de 'Remainers' die achterstand nog goedmaken.

05:45 uur - De BBC heeft de voorstanders van een vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie aangewezen als de waarschijnlijke winnaar van het referendum. Ook de Britse nieuwszenders ITV en SKY waagden zich aan deze voorspelling van de uitslag.

05:26 uur - Het 'Leave'-kamp heeft 51,5 procent van de tot dusver getelde stemmen verzameld.

05:20 uur - Nigel Farage, de voorman van de Britse anti-EU-partij UKIP, heeft de dag van het referendum over het Britse lidmaatschap van de Europese Unie uitgeroepen tot onafhankelijkheidsdag.

05:05 uur - Het Britse pond beleeft de grootste tussentijdse val ten opzichte van de dollar in de geschiedenis. Het pond zakte omstreeks 05.05 uur tot onder de 1,35 dollar. Dat is de laagste waarde sinds 1985.

05:02 uur - Met bijna de helft van de stemmen geteld staan de voorstanders van een brexit licht voor en het merendeel van de nog niet getelde stemmen komt uit kiesgebieden waar deskundigen een meerderheid voor de Leave-campagne verwachten.

05:00 uur - De opkomst van het referendum bedraagt ruim 68 procent. Zo'n 6,3 miljoen stemmen zijn inmiddels geteld. Voor een overwinning zouden bijna 17 miljoen stemmen nodig zijn.