De belangstelling voor dit soort systemen in met name de detailhandel is groot, bevestigt Monique Verdier, vicevoorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens. Vorig jaar waarschuwde de toezichthouder al voor misbruik van gezichtsherkenningscamera's. 'In de wet staat heel duidelijk dat dit alleen gebruikt mag worden bij een zwaarwegend algemeen belang, bijvoorbeeld voor de beveiliging van een kerncentrale. Je mag dit middel niet inzetten tegen winkeldieven.'
Luister terug | Helder! Hoe maken we een goede en veilige corona-volgapp?
Ze erkent dat de AP op dit moment veel te weinig capaciteit heeft om én gegevensbescherming te bevorderen en te bewaken én de taak als wetgevingsadviseur goed in te vullen. 'We denken dat we drie keer zo groot moeten worden om goed toezicht te houden. We zijn de grootste toezichthouder van Nederland, maar in geld gezien zijn we de kleinste. Bovendien is de AVG een relatief nieuwe wet, waarvan we nog dingen moeten uitvinden. Dat kost capaciteit en afstemming in Europa.'
Surveillancestaat
De wetgeving is er wel, maar die zijn kennelijk niet helder genoeg, waardoor het belang van toezichthouders eigenlijk steeds groter wordt, zegt D66-Kamerlid Kees Verhoeven. 'Dan is het heel zuur dat het kabinet er al jaren geen geld bij doet.' Wat hem betreft komt er geen geleidelijke verschuiving naar een surveillancestaat naar Chinees model. 'Het gevoel van onveiligheid herken ik, alleen ik denk dat gezichtsherkenningscamera's niet het juiste middel zijn om dat te bestrijden.'
Het gaat om de proportionaliteit, zegt Verhoeven: welk middel zet je in om een probleem op te lossen? 'Daar gaat de discussie ook steeds over, maar we moeten ook zorgen dat er voldoende menselijk toezicht is. Bij de Belastingdienst gaat het om dezelfde soort technologie: datagebruik om mensen te controleren. Je kunt wel steeds zeggen: we moeten nóg meer data en nóg meer controle, maar op een gegeven moment ga je te ver. Wat D66 betreft moet het wel in balans zijn.'
Meer dan alleen privacy
Ook Lotte Houwing van Bits of Freedom ziet dat steeds meer signalen over de toepassing van gezichtsherkenning in camera’s in onder meer winkels en horeca. Het gaat ook om slimme deurbellen, camera’s in auto’s en pilots in publieke ruimten, zoals stadions. 'Het grootste probleem is dat je precies kunt zien wie er aanwezig zijn. Zo staan er veel meer rechten op het spel dan alleen het recht op privacy, vooral als het wordt toegepast in de openbare ruimte.'
Luister terug | Videobellen in stijl
Alleen in héél bijzondere gevallen mogen de beelden worden gebruikt, zegt beveiligings- en privacy-expert Brenno de Winter. 'Beelden in een supermarkt die op die manier denkt een winkeldief te herkennen, daar kan de ondernemer in de meeste gevallen geen gebruik van maken. Er staan ook hele hoge boetes op van de Autoriteit Persoonsgegevens, die kunnen oplopen tot 4 procent van je wereldwijde omzet.'
Schrikbeeld
Inmiddels is het verschil met een land als China, dat vaak genoemd wordt als schrikbeeld op het gebied van privacyschending met camera's, grotendeels weggevallen, zegt Lotte Houwing. 'Het doel van de camera's in supermarkten is wel degelijk om winkeldieven eruit te pikken, en dat mag zeker niet. Ook als je mensen waarschuwt, moet je nog steeds uitleggen waarom het volgens de regels wel zou mogen, en die kans is eigenlijk wel heel klein.'
Luister terug | Bodycams boa's op gespannen voet met AVG
De Autoriteit Persoonsgegevens heeft inmiddels aangekondigd met een nieuwe informatieronde te komen en bedrijven meer uitleg te geven over de werking van de regels. Daar ligt inderdaad een deel van het probleem, zegt Houwing. 'Maar ik denk dat er wel degelijk meer nodig is en dat de AP strenger moet handhaven. Er ligt zeker een capaciteitstekort, zeker omdat het aantal kwesties waarin de naleving van regels over persoonsgegevens heel erg is toegenomen.