OM eist levenslang voor vier verdachten MH17

De verdachten zijn rebellenleider Igor Girkin, zijn rechterhand Sergej Doebinski, diens assistent Oleg Poelatov en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko. De mannen speelden volgens het OM een belangrijke rol in het binnenhalen of het wegbrengen van de Buk-raketinstallatie, waarmee het toestel van Malaysia Airlines volgens Justitie is neergehaald. 'Het allesvernietigende geweld kwam niet in een opwelling. Het is door de verdachten gepland en georganiseerd', zei de openbaar aanklager. 'Dat ze niet zelf op de knop hebben gedrukt, is juridisch niet relevant.'

De mannen zelf ontkennen iedere betrokkenheid. Geen van allen zijn verschenen in de rechtbank, Poelatov laat zich wel juridisch bijstaan. Het is niet precies bekend waarom het vliegtuig, dat onderweg was van Schiphol naar de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur, werd neergehaald. Het meest waarschijnlijke scenario is dat de pro-Russische separatisten niet doorhadden dat het om een passagiersvlucht ging. Op dat moment was er een gewapend conflict gaande in Oost-Oekraïne.

Buitengewoon grote gevolgen

De officier van justitie stond woensdag uitgebreid stil bij de 'buitengewoon grote gevolgen' voor de nabestaanden van de vliegramp. 'Hun levens worden blijvend overschaduwd. Er is voor de nabestaanden een leven voor en een leven na het neerhalen van MH17.' De officier sprak over het zware afscheid dat nabestaanden moesten nemen. 'Stoffelijke overschotten van de slachtoffers en hun bezittingen hebben weken, misschien zelfs maanden, op de plek van de ramp gelegen. Van sommige slachtoffers zijn slechts onherkenbare delen teruggevonden, en soms zelfs helemaal niets.'

Zoals nagenoeg iedere zittingsdag in dit megaproces, dat in maart 2020 begon, zijn er ook woensdag weer nabestaanden in de rechtbank aanwezig. Ook via de livestream wordt de zitting door velen gevolgd.

'Enige mogelijke strafeis'

'Dit is de enige strafeis die mogelijk is, want het is een situatie van alles of niets. Er is vrijspraak, óf levenslang', zegt Geert-Jan Knoops, strafrechtadvocaat en hoogleraar politiek van het internationaal recht. 'Bij de verklaring waarbij uitgegaan wordt van moord op 198 Nederlandse passagiers is een levenslange gevangenisstraf het meest logische wat het OM kon eisen', zegt Knoops.

Voorbedachte raden

Toch lijkt het bewijsmateriaal van de verdachten niet helemáál compleet. Er moet namelijk sprake zijn van voorbedachte raden, en dat is er niet volledig, volgens Knoops. 'Dat is één van de grote uitdagingen van dit hele proces. De Rechtbank zou dus een oordeel moeten geven ook over wat er in de verdachten is omgegaan. Je kunt natuurlijk zeggen dat er objectief gezien mogelijk planmatisch gehandeld is. Je kunt dat aan de ene kant, aan de hand van objectieve bewijsmiddelen zoals gesprekken, foto's, getuigenverklaringen, afleiden. Maar voor voorbedachte raden is natuurlijk ook bewijs nodig dat het inderdaad in het hoofd van de verdachten zat.' En dat bewijs ontbreekt in deze zaak. 'Dat is subjectieve element. Wat is nou precies de bedoeling van die verdachte geweest, hebben ze nou inderdaad een vergissing begaan? Hoe heeft die vergissing dan kunnen begaan als dat het geval was? Al die vragen kunnen eigenlijk niet worden beantwoord op grond van dit strafdossier,' aldus Knoops.