Lees ook | PwC: Fiscus baseerde fraude-risico op nationaliteit of uiterlijk
Zorgwekkende signalen
Omtzigt noemt het interessant dat juist de nationaliteit of uiterlijk tot nieuws gemaakt werd, 'want die twee rapporten bevatten veel meer zeer zorgwekkende signalen'.
Volgens Omtzigt zijn meer dan tienduizend mensen op een fraudelijst beland omdat de gemeente aan de Belastingdienst alleen een informatie-uitvraag deed. Zo'n uitvraag is niets bijzonders, dat doen gemeenten wel vaker wanneer ze iemand een uitkering willen toekennen en die uitkering willen berekenen. Maar aan die toetsing hing dus een prijskaartje: een plekje op de fraudelijst van de Belastingdienst.
'Dus dan werd je standaard in die FSV geplaatst, en een aantal mensen vond dan dat je een fraudeur bent omdat niemand bijhield wat die aantekening nou precies inhield. Dus als de gemeente iemand bijstand wilde toekennen en die informatie-uitvraag deed - daar is niks raars aan - dan kwam je al op die lijst. Het is bizar en heeft tienduizenden mensen mensen geraakt.'
Enorm datalek
Niet alleen werden burgers zo aangemerkt als fraudeur, hun data werd ook uitgewisseld met een breed palet aan instellingen: 'Niet alleen met UWV of gemeente, maar ook met de justitiële keten, - en we weten niet wat daar gebeurd is - met de zorgverzekeraar, met een aantal consultancybureaus. Dat is een datalek dat ze onmiddellijk moeten melden bij de Autoriteit persoonsgegevens. Het is één hele lange lijst van zaken die je in de rapporten vindt. Meer dan 5000 mensen kwamen niet in de schuldsanering omdat ze op die lijst stonden vanwege een aantekening die niet uitgezocht is.'
Omtzigt zegt dat (vermeende) fraudeurs niet in de schuldsanering terechtkomen, dat er vervolgens overal beslag op gelegd kan worden en dat deze mensen onder het bestaansminimum belanden omdat ze zelfs geen recht hebben op bijstand minus 10 procent. 'Daar kun je niet van in leven blijven.' 'Duizenden mensen kwamen in die positie omdat ze bestempeld waren als fraudeur terwijl hen dat niet verteld was. En dat op basis van signalen die nergens op leken, dat konden ook kliksignalen zijn. Er staat nog veel meer in die rapporten, daarom wil ik ook die onderzoekers spreken.'
Luister terug | Autoriteit Persoonsgegevens: fiscus schond privacy
Beperkt onderzoek
Volgens Omtzigt kregen de PwC-onderzoekers toegang tot maar 18 mailboxen waarmee informatie uitgewisseld is en zijn er nog 120 waar ook informatie mee uitgewisseld is. 'Dus waarschijnlijk hebben ze maar 15 procent van het probleem gezien.' Omtzigt zegt dat het belangrijk is erachter te komen wie hier schade van heeft ondervonden. Hij vindt het opmerkelijk dat zelfs de huidige staatssecretaris Marnix van Rij zegt dat de Belastingdienst de grondwet geschonden heeft. 'Dat zegt nogal wat, ik ben benieuwd welke conclusie de regering hieruit trekt.'
Luister terug | Raad van State door stof om Toeslagenaffaire
Klooien
Gevraagd naar mogelijke oplossingen van de veelheid aan problemen wijst het Kamerlid op de weeffouten die gemaakt zijn bij het optuigen van de dienst. 'Er zaten eigenlijk geen fiscalisten meer in, de juridische kant van de zaak is totaal verwaarloosd bij de Belastingdienst. En dus heb je nu te maken met een Toeslagenaffaire waarbij mensen opgejaagd zijn zonder dat een gedeelte van de top van de Belastingdienst besefte hoe heftig de instrumenten zijn waarover de dienst beschikt om geld in te vorderen als ze vinden dat ze moeten invorderen. Daarom heb je die rechtsbescherming bij de Belastingdienst zo nodig. De top van de Belastingdienst beseft niet hoe heftig die middelen zijn, ze hebben gewoon lopen klooien.'
Luister terug | Van Huffelen heeft vertrouwen in opvolger in afhandeling Toeslagenaffaire
Uitdaging Rutte IV
Het wordt volgens Omtzigt een hele uitdaging voor het nieuwe kabinet om dit allemaal te herstellen. En dat met een 'totaal krakend ICT-systeem'. Omtzigt wijst op het belang van een solide juridische basis waarin de bescherming van burgers gewaarborgd is. Hij noemt een ontluisterend voorbeeld van het ontbreken van heldere werkinstructies en onduidelijke interne protocollen: dat een vinkje achter een naam door verschillende medewerkers compleet anders wordt opgevat - variërend van 'dossier gesloten' en 'al behandeld' tot 'dit is een fraudeur'.