Een centraal toezichtsorgaan zou beter grip kunnen krijgen op 'ondermijning en toezicht op grotere kantoren'. Zegt deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten Evert-Jan Henrichs tegen BNR Zakendoen.
Toch werd een centraal toezichtorgaan van buiten de advocatuur in juridische kringen kritischontvangen. Zo vreesde Eef van der Wiel van het Dekenberaad 'Poolse toestanden', wanneer er een orgaan van buiten de beroepsgroep zou komen, schrijft het FD. Daarom wordt het nieuw te vormen toezichtsorgaan enkel bemenst door advocaten.
Niet als het aan Evert-Jan Henrichs, deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten, ligt. 'Niet alles hoeft op de schop. Er is al langer dan deze twee incidenten geleden een onderzoek gaande naar de inrichting van toezicht op de advocatuur', stelt hij. 'Dat berust nu nog uitsluitend bij die elf lokale dekens. In elk arrondissement zit één deken, die tevens toezichthouder is volgens de wet. Langer geleden, zo'n twee à drie jaar terug, is er al een onderzoek gedaan. Ook door het WOCD, en die heeft gezegd: 'Wat er lokaal gebeurt, gaat best goed, maar er is behoefde aan een centraal niveau waar een aantal van de taken van de lokale dekens naartoe moet verhuizen.'
Zo'n centraal niveau is volgens Henrichs nodig omdat er bepaalde toezichtwerkzaamheden zijn die zich beter lenen voor bundeling en centralisering. 'Wij proberen dus die discussie over de inrichting van het toezicht aan te zwengelen. En hij is al aan de gang. De minister schrijft daar regelmatig brieven over aan de Tweede Kamer, en voordat het komt tot daadwerkelijke wetswijzigingen, is hij met alle betrokken partijen in gesprek geweest. Dus ook de lokale dekens, die in zeker opzicht als deskundigen worden beschouwd voor hoe je toezicht zou kunnen inrichten. Wij hebben een paar keer met hem gesproken en het College van Toezicht heeft zich uitgesproken. Daaruit volgt een nieuw model voor het gecombineerde decentrale- en centrale toezicht.
Anders
Hoewel niet alles op de schop moet volgens Henrichs, moeten er wel dingen anders. 'Met name dat een deel van die taken dus gecentraliseerd wordt. En het is een beetje de vraag wat zich daar dan precies voor leent', vervolgt hij. 'Aan de ene kant heb je proactief toezicht, toezicht wat je doet voordat je het vermoeden hebt dat er iets aan de hand is. Dat is grotendeels data-gedreven toezicht, dus bij kantoren informatie opvragen en automatisch proberen te analyseren. Dat vereist centralisatie, omdat het specifieke vaardigheden en kennis vraagt. Een ander voorbeeld dat goed bij centralisatie past, is grensoverschrijdende problematiek. Kwesties die zich niet alleen in één arrondissement voordoen, maar in meerdere. Denk daarbij aan het faciliteren van sommige advocaten door ondermijning en toezicht op grotere kantoren. Het motto daarbij is 'blijf decentraal doen wat goed gaat en wat zich bewezen heeft' - zoals dat is erkend in een WOCD-rapport - 'maar er zijn dingen die beter op centraal niveau kunnen.' En daar zijn wij het als dekens van harte mee eens. Derhalve steunen we ook het streven van de minister om de landelijke toezichtautoriteit in het leven te roepen.'
Eigen kring
Henrichs denkt dat een dergelijke autoriteit ook gevuld moet worden door advocaten. 'Waar we heel gelukkig mee zijn, is dat ook de minister het standpunt blijft innemen dat de advocatuur het toezicht in eigen kring moet houden. En dat is om een aantal redenen, maar de belangrijkste is dat je voor toezicht dossiers in moet kunnen kijken, maar dat zijn vaak dossiers waar geheimhouding op rust. Dat is immers de vertrouwensfunctie van een advocaat. Dus het kan alleen op een veilige en betrouwbare manier gebeuren als er een advocaat mee gemoeid is.'
Concreet
Wat concreet voor de lokale dekens gaat veranderen bij de centralisatie van bepaalde toezichtwerkzaamheden, is dat ze de proactieve werkzaamheden waarschijnlijk moeten afstaan. 'Wat de lokale dekens al heel lang doen is zich bezighouden met retroactief toezicht. Als deken krijg je heel veel signalen, en op grond daarvan krijg je op het gegeven moment het idee dat er ergens iets niet helemaal in de haak is. Dan ga je vervolgens onderzoek doen met de kennis van de lokale basis en de signalen die je van lokale ketenpartners krijgt. Denk aan presidenten van de rechtbank, presidenten van het OM, noem maar op. Dat is retroactief onderzoek doen, iets wat ook vaak volgens de tuchtrechter loopt. Daar zijn de lokale dekens bedreven in en dat doen ze ook altijd goed.'
Wat daarbij ook helpt, aldus Henrichs, is dat een advocaat nooit een onderzoek van een deken mag weigeren. 'Zodra dekens een signaal krijgen en er onderzoek naar willen doen, kunnen ze gewoon bij een verdachte advocaat aankloppen. Die móét meewerken. Als deken heb je namelijk het recht om het dossier op te vragen. Recentelijk werd er nog een Amsterdamse advocaat door het hof van discipline geschrapt omdat hij op zijn derdengeldenrekening transacties heeft gedaan die niet toelaatbaar waren en een van de betrokken partijen dus heeft benadeeld voor zes à zeven ton. Zulke ontdekkingen vergen veel onderzoek en kennis van alles wat er speelt in zo'n kantoor. Vervolgens leg je dat voor aan het hof van discipline.'
Lokaal
Volgens Henrich is juist het lokale aspect belangrijk. 'Daar haal je de meeste signalen uit. Als je helemaal ingebed bent in de advocatuur en de hele juridische omgeving aldaar. Dat kan alleen door met alle lokale partijen te praten op een vertrouwensbasis, op wederzijdse kennis, noem maar op. Je hebt regelmatig iemand aan de lijn op een 06-nummer omdat er acuut iets plaatsvindt. Daardoor ontdek je dus signalen, die vaak op zichzelf niet voldoende zijn, maar de combinatie van alle vergaarde bronnen maakt dat je kan zeggen dat je er naar gaat kijken', concludeert hij.