Ergerniswekkend hè, dit soort denken. Gelukkig heeft onze minister-president hiermee nu in een toespraak op het VVD-congres korte metten gemaakt. Hij zei daar: "Als je werkt in een sector waar je weet dat het geld uit de pot van de belasting komt, zelfs bij banken, waarvan we inmiddels weten dat de belastingbetaler bijspringt als het echt fout gaat, dan begrijp ik niet dat er bankiers zijn die zeggen: ‘Ja, maar ik kan in het buitenland zoveel meer verdienen.’ Dan denk ik: toedeledokie, ga dan."
Dat laatste citaat was van Rutte deze week.
Alleen, het eerste citaat is ook van Rutte, maar dan twee maanden geleden.
Dat lijkt raar.
In zijn congresspeech zegt Rutte zich ook te storen aan iemand die, bijvoorbeeld op een verjaardag, zegt: ik moet nog tien jaar. "Ga dan een andere baan zoeken waar je wel energie van krijgt", aldus Rutte.
Zou Rutte weten hoe oud iemand is die nog tien jaar moet? Zou hij weten hoe de kansen op werk zijn voor iemand in de vijftig? En welke vijftigers zouden doorgaans zeggen dat ze nog tien jaar moeten? De globetrotters met afwisselend cv?
Alweer raar van de premier.
"Hoeveel mensen die op een gegeven moment hun baan verliezen", vraagt Rutte zich hardop af, hebben niet meteen het adres in hun hand van het UWV om een uitkering aan te vragen? "Ik snap dat niet’, zegt hij. "Laten we eerst kijken of jij gewoon weer door kan gaan met werken." Zou hij weten dat je verplicht bent om binnen een week na je eerste werkloosheidsdag een uitkering aan te vragen?
Ook al zo raar.
Of misschien toch niet. Het is allemaal alleen maar raar als je er vanuit gaat dat Rutte wat hij zegt in zekere mate meent of belangrijk vindt.
Maar het wordt heel logisch wanneer je uitgaat van de enige consistentie in het politieke succes van Rutte de afgelopen zes jaar.
Dan zie je dat zo’n praatje keurig is opgebouwd. Twee ergernissen die hoog in lijstjes van de gemiddelde Nederlander staan: graaicultuur en onbeschoftheid tegen politie, leraren of mensen in de zorg. En twee sneren waarmee hij veilig het VVD-electoraat kan aanspreken, omdat lager opgeleiden en mensen met lagere inkomens daarin toch zeldzaam zijn.
De politiek van het marktonderzoek, Rutte heeft die vervolmaakt. Zijn geest heeft hij hiertoe zo leeg gemaakt dat de gemiddelde zenmeester slechts in respect het hoofd zal kunnen buigen.
Dat het collectief geheugen slecht is, helpt hem. Vergeten wordt dat hij boven alles de man is van iedereen duizend euro erbij. Of zoals Rutte het zelf noemt: je doet wat verstandig is in het maatschappelijk klimaat.