In haar conclusie schrijft de Ombudsman dat Ongehoord Nederland onder meer de journalistieke code op het punt van betrouwbaarheid schendt, onjuiste informatie niet corrigeert en dat meningen niet genoeg van feiten worden onderscheiden: 'Journalistieke programma’s bij de publieke omroepen zijn geen open podium en de presentator is geen doorgeefluik. Dat is bij omroep ON nu met regelmaat wel zo.'
Smit doelt daarmee op het feit dat het programma van de kersverse omroep meningen bevatten van gasten. Ongehoord Nederland legt dit uit als zijnde journalistieke afwegingen - 'Meningen zijn vrij' - maar de vraag mag volgens Smit gesteld worden of de omroep daarmee wel hetgeen doet waarvoor ze binnen de journalistieke programmering een plek en geld gekregen hebben. 'Meningen kunnen in journalistieke producties zeker geuit worden, maar journalisten moeten dan dóórvragen naar de onderbouwing van opvattingen', aldus Smit. 'Die journalistieke rol wordt door ON-presentatoren te weinig ingevuld. Het maken van een opiniërend programma is geen vrijbrief voor het uit het oog verliezen van journalistieke normen en afspraken.'
Lees ook | Politiek wil actie tegen 'onweersproken omvolkingstheorieën' Ongehoord Nederland
Betrouwbaar informeren
Ombudsman Smit vervolgt: 'In een journalistieke productie moet het bij de publieke omroepen niet om ‘het prettige gesprek’ gaan of om het vrij baan geven aan meningen. Wel om het betrouwbaar informeren van het publiek op basis van feiten. Van omroepen mag geëist worden dat ze zich houden aan de afgesproken normen in Journalistieke Code, die hebben ze allemaal onderschreven. En ze moeten zich houden aan de in de Mediawet beschreven én gezamenlijk aanvaarde uit te dragen waarden. Betrouwbaarheid hoort daar ook bij.'
Lees ook | Politiek wil actie tegen 'onweersproken omvolkingstheorieën' Ongehoord Nederland
Vorige maand ontstond er ook ophef toen de extreemrechtse Vlaamse politicus Filip Dewinter aanschoof in een uitzending van Ongehoord Nederland aanschoof, waarbij hij - zonder onderbroken te worden - sprak over de omvolkingstheorie. Dat deed een meerderheid van de Tweede Kamer besluiten om vragen te stellen over eventuele risico's voor de omroep én of de journalistieke code van de NPO geschonden werd. Het antwoord daarop is volgens de Ombudsman nu dus ja.
Consequenties
Directe consequenties zitten daar echter nog niet aan vast. Hoewel de Ombudsman niet in staat is veroordelingen te doen of boetes uit te delen, kan er wel een advies worden gegeven aan het Commissariaat voor de Media, waarop nieuwe conclusies kunnen worden getrokken.
Staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur en Media) gaat zich ook nog niet bemoeien met de zaak. Via een woordvoerder laat ze weten dat het nu aan de NPO is om te bepalen of en zo ja welke stappen de omroep gaat ondernemen. 'Ik heb vertrouwen in ons systeem waarin de media zichzelf goed organiseren en controleren', aldus de staatssecretaris. Ze gaat de kwestie 'natuurlijk met belangstelling volgen, op gepaste afstand'.
Lees ook | NPO-voorzitter: De vrijheid van meningsuiting is niet onbegrensd
De NPO liet dinsdag weten te overwegen om Ongehoord Nederland 'een maatregel op te leggen' na de harde conclusies. Verder meldt de publieke omroep dat de conclusies "echt zorgen baren". De NPO kan nog niks zeggen over de aard van de maatregelen en hoopt volgende week met een duidelijke reactie te komen.
'Feitelijke interpretaties'
Ongehoord Nederland-voorzitter Arnold Karskens wil verder niets van de verwijten weten, zo blijkt uit een statement op de website van de omroep. 'We staan pal achter de uitzendingen die tot nu toe zijn gemaakt. Wel begrijpen we dat het voor sommigen even wennen is dat er met onze intrede andere meningen en feitelijke interpretaties te zien en horen zijn in het publieke bestel. Wij tonen en interpreteren immers de andere zijde van de nieuwsbol', zo schrijft hij.