Stichting Questionmark onderzoekt sinds 2012 met de Superlijst Groen de mate waarin supermarkten hun klanten helpen bij het kiezen voor een duurzaam voedingspatroon. ‘Jumbo loopt achter met doelen stellen op het gebied van eiwittransitie: een overgang van een dierlijk naar een meer plantaardig dieet’, aldus Charlotte Linnebank, directeur van de stichting. ‘Die overgang is noodzakelijk, als we de klimaatdoelen van Parijs willen halen’.
Ton van Veen, lid van de raad van commissarissen bij Jumbo zegt dat zijn supermarkt zich bewust is van 'grote verantwoordelijkheid' op duurzaamheidsgebied. 'We stuiten alleen voortdurend op dilemma’s: wat willen we maatschappelijk gezien bereiken en hoe krijgen we de consument daarin mee, en in hoeverre willen de consument sturen in het gedrag?' Dat de grootste omzet van Jumbo uit niet-duurzame producten komt, ligt voor Van Veen bij de consument: 'want die wil de consument graag hebben. Gezondere en duurzame opties willen we stimuleren, maar er moet ook een maatschappelijke bereidheid zijn om te betalen voor deze producten.’
'Vals argument'
Volgens Charlotte Linnebank is het gebrek aan keuzebereidheid van de consument een 'vals argument'. Zij stelt dat klanten in de winkel juist 'de ándere kant op worden gestimuleerd door vlees vaak in de aanbieding te doen en ver onder de werkelijke prijs te verkopen. Hiermee verleiden we de consument om dat vlees te blijven kopen’.
‘We zijn heel makkelijk te beïnvloeden in ons koopgedrag. Consumenten kopen wat er te koop is', zegt marketingbedrijf Unravel Research. 'De duurzame opties zijn nu nog de uitzonderingen. Onbewust communiceert dat: duurzaamheid is de uitzondering, geen duurzaamheid is de norm. En mensen volgen vaak automatisch de norm. De supermarkten zijn aan zet om duurzaamheid de norm te maken. Zonder iets aan je aanbod te hoeven doen, kun je hier al een slag slaan: zet de verantwoorde keuzes op de belangrijkste locaties, dus op ooghoogte’.
Lees ook | 'Onderhandelingen met Jumbo zijn een probleem'
Nieuwe wet
Er is nu een wet in de maak, die supermarkten onder andere verplichten transparant te zijn over hun distributieketen, bevestigt het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit. Tjeerd de Groot, Kamerlid voor D66 vertelt hierover: ‘als de supermarkten niet snel tot afspraken komen, dan grijpt de politiek wat mij betreft in. De retail, de verwerkende industrie en de toeleveranciers moeten een hele belangrijke en niet vrijblijvende bijdrage leveren aan de transitie. Den Haag zou een gelijk speelveld moeten creëren. Alle producenten, zowel binnenlands als buitenlands, moeten aan dezelfde voorwaarden voldoen’. Als deze wet er komt en wordt gehandhaafd, heeft dat serieuze gevolgen voor alle supermarkten. Maar die wet is er nog niet, en ondertussen houden de supermarkten elkaar in een houdgreep met aanbiedingen.
Lees ook | 'De brutaliteit van zo'n Brabants familiebedrijf om de gevestigde orde af te troeven'
Snel besluiten
‘Supermarkten mogen met elkaar geen prijsafspraken maken’, aldus de Autoriteit Consument en Markt. Maar er is een uitzondering. Wanneer supermarkten samen maatregelen willen nemen om de consumenten te helpen duurzamere keuzes te maken, dan mag dat. Een unieke kans voor supermarkten om de problemen aan te pakken. Stichting Questionmark organiseerde daarom een ronde tafel om supermarkten bij elkaar te brengen. De bereidheid om samen te werken was er, maar in de praktijk kwam er vervolgens weinig van.
Jeroen Smit, bedrijfskundige, voormalig hoogleraar journalistiek en auteur van onder andere ‘Het Drama Ahold’, ziet kansen voor Jumbo. ‘Jumbo is een bedrijf van de familie van Eerd, en daarom kunnen er snel beslissingen worden genomen. Beursgenoteerde bedrijven hebben te maken met aandeelhouders. Als er een kwartaal te weinig resultaat is, verkopen ze hun aandeel. Dit is bij Jumbo niet het geval, zij kunnen zelf strategische keuzes maken. Ze kunnen bijvoorbeeld het besluit nemen om genoegen te nemen met de helft van de winst, en de andere helft te investeren in de duurzaamheidstransitie’. Investeren in duurzaamheid is niet alleen een morele, maar vooral ook een slimme keuze voor de toekomst van het bedrijf.
Luister ook | Alle afleveringen van Hoge Bomen