Dat concludeert de parlementaire enquêtecommissie Woningcorporaties in haar uit 6 boeken bestaande eindrapport. Afgelopen zomer verhoorde de commissie vele getuigen en deskundigen onder ede, naar aanleiding van een serie schandalen rond corporaties.
De enquêtecommissie komt tot de conclusie dat de verantwoordelijkheid voor deze debacles in de eerste plaats ligt bij de bestuurders en commissarissen van de corporaties. Zij hebben “op grove wijze gefaald en het vertrouwen beschaamd”. Ook stelt de commissie vast dat juist velen van deze hoofdverantwoordelijken de verantwoordelijkheid afschuiven. “Van bezinning of spijt lijkt nauwelijks sprake.”
Naïef
De politiek had intussen goede bedoelingen, maar naïeve verwachtingen. De commissie spreekt van “struisvogelpolitiek en politiek opportunisme”. Het vertrouwen in zelfsturing en zelfregulering in de jaren ’90 noemt de enquêtecommissie “lichtelijk naïef”.
Ook brancheorganisatie Aedes krijgt een veeg uit de pan: het was succesvoller in het op afstand houden van de overheid dan in het invoeren van zelfregulering. Aedes droeg volgens de commissie zelfs actief bij aan het voorkomen van aanpassingen.
De enquêtecommissie komt met 18 aanbevelingen.
Kerntaak
Een belangrijke aanbeveling is dat de taken van corporaties wettelijk moeten worden begrensd tot de klassieke kerntaak: woonruimte leveren aan mensen met weinig inkomen. Commerciële nevenactiviteiten worden wat de commissie betreft verleden tijd.
Er moeten ook grenzen komen aan de omvang van corporaties. Landelijke woningbouwverenigingen moeten terug naar eenheden die actief zijn in één woningmarktgebied.
Verder pleit de commissie voor het oprichten van een woonautoriteit: “een onafhankelijke, onpartijdige, krachtige toezichthouder”. Deze moet organisatorisch op afstand staan van de overheid, zodat er geen ongewenste vermenging kan zijn van beleid en toezicht.
Commissarissen
Tevens moet het interne toezicht bij de corporaties beter. Zo moet de minister commissarissen kunnen ontslaan. Ook moet er een geschiktheidstoets komen voor commissarissen. In de wet moet worden vastgelegd dat voor sommige, vergaande, besluiten altijd instemming nodig is van de Raad van Commissarissen, zodat deze nooit meer buiten belangrijke besluiten kan worden gehouden.
Ook de positie van huurders moet worden versterkt. Zij moeten wettelijk advies- en instemmingsbevoegdheid krijgen op een flink aantal punten zoals fusies, grote investeringen en de benoeming van bestuurders.
Andere aanbevelingen:
Als het helemaal misgaat, moeten corporaties failliet kunnen gaan. Banken en projectontwikkelaars moeten er niet meer van uit kunnen gaan dat ze geen gevaar lopen als ze risicovolle producten aan corporaties aanbieden.
Fraude en zelfverrijking door corporatiebazen moet hard worden aangepakt. Opsporing en vervolging van dit soort praktijken moet meer prioriteit krijgen.
Er moet ook gekeken worden naar alternatieven voor het huidige stelsel. Het is denkbaar de sociale huisvesting helemaal door de markt te laten organiseren. De overheid zou ervoor kunnen zorgen dat de wonen betaalbaar blijft door randvoorwaarden te stellen. Andere mogelijkheden zijn de sociale huisvesting door de overheid laten organiseren of door de burgers zelf. Volgens de enquêtecommissie zijn dergelijke veranderingen juridisch mogelijk, maar op korte termijn niet realistisch.
Reactie Centraal Fonds Volkshuisvesting
In een reactie schrijft het CFV dat het 'zich herkent in de hoofdlijnen van het eindrapport' en dat het 'vaststelt vast dat de commissie aandacht heeft voor de lastige omstandigheden waarin CFV heeft moeten opereren'. CFV-directeur Daphne Braal: "Het is nu aan de politiek om te zorgen dat het voorstel voor een onafhankelijke externe toezichthouder op woningcorporaties wel de politieke eindstreep haalt."
Debatteer mee over de toekomst van corporaties
Wil jij meepraten over de rol van de woningcorporaties in de toekomst? Meld je dan aan voor het BNR-debat Slim Samenwerken | Woningcorporaties in het toekomstig woonlandschap, op donderdag 6 november bij BNR Nieuwsradio in Amsterdam.