Assange bevestigde dat Snowden zondag Hongkong heeft verlaten en via Rusland en andere staten op weg is gegaan naar Ecuador. Maandag vlogen tientallen journalisten mee op een vlucht van Moskou naar Cuba in de veronderstelling dat de door de VS gezochte Snowden aan boord zou zijn. Dat bleek niet het geval.
Assange sprak met journalisten over Snowden vanuit de ambassade van Ecuador in Londen. Daar verblijft hij al een jaar. Als hij de ambassade verlaat, riskeert hij uitlevering aan Zweden. De Zweedse justitie wil hem verhoren in een verkrachtingszaak.
Ingecheckt
Volgens anonieme bronnen had de Amerikaan ingecheckt voor de vlucht met het toestel van de Russische vliegmaatschappij Aeroflot. Maar net voordat het vliegtuig vertrok, zei een medewerker van de vliegmaatschappij dat Snowden niet aan boord was.
Volgens het Russische persbureau RIA Novosti zat er voor de circa 30 journalisten in het toestel niets anders op dan naar Cuba te vliegen. Uitstappen kon niet meer.
Bronnen bij het Russische persbureau Interfax suggereerden dat Snowden de journalisten op een dwaalspoor had gezet om ongestoord vanaf een ander vliegveld naar Cuba te vliegen. Eén bron zei zelfs dat de voortvluchtige ex-medewerker van een Amerikaans spionageprogramma hoogstwaarschijnlijk niet in Rusland was.
Internationale media hadden zondag gemeld dat Snowden uit Hongkong was gevlucht met bestemming Rusland. Vanuit Moskou zou hij naar Latijns-Amerika willen reizen. Rusland heeft niet officieel bevestigd dat de klokkenluider naar Moskou is gevlogen. Een woordvoerder van de Russische regering zei maandag dat het Kremlin 'helemaal geen informatie over Snowden heeft'.
Waar is Snowden?
Volgens correspondent Olaf Koens is het grote speculeren begonnen over de vraag waar Snowden op dit moment is. "Waanzinnig. De journalisten zijn aan boord van het vliegtuig dat hen in 12 uur naar Cuba brengt. Maar zonder Snowden dus. Geen scoop van de eeuw dus. Joost mag weten waar Snowden is. Er wordt gespeculeerd dat hij helemaal niet in Moskou is tot verhalen dat hij tussen de bagage zou zitten."
Snowdens asielaanvraag wordt door Ecuador zorgvuldig bestudeerd. Dat heeft de Ecuadoraanse minister Patiño van Buitenlandse Zaken maandagochtend laten weten vanuit Vietnam.
"Hij wil zelf heel graag", antwoordt correspondent Arjan Meesterburrie vanuit Quito op de vraag of Snowden naar Ecuador komt. "Hij heeft gisteren asiel aangevraagd bij de ambassadeur van Ecuador in Moskou. Zojuist heeft minister Patiño van Buitenlandse Zaken voor het eerst formeel gereageerd op die asielaanvraag. Hij zegt dat die aanvraag heel serieus bestudeerd gaat worden. Het is nog geen 'ja', maar de kans dat de asielaanvraag wordt ingewilligd is vrij groot."
Lange reis
Maar dat betekent nog niet dat Snowden snel in Ecuador landt, zegt Meesterburrie. "Hij zit nu nog in Moskou, eerst moeten de Russen hem laten gaan. Hij heeft tickets geboekt naar Havana, de hoofdstad van Cuba. Daar vandaan moet hij naar Caracas vliegen, de hoofdstad van Venezuela, en dan moet hij nog een keertje naar Ecuador toe. Dat is een hele wereldreis, dus het zal nog wel even duren voordat hij hier daadwerkelijk aankomt."
Amerikaantje pesten
Klokkenluider Julian Assange van de Wikileaks-affaire kreeg een jaar geleden ook asiel in Ecuador. Waarom is Ecuador zo populair? "Het is een beetje Amerikaantje pesten hier in links Latijns-Amerika", legt hij uit. "Nu Hugo Chavez dood is, neemt president Raffael Correa er het voortouw in. Het is een linkse president die de bemoeienis van de, in zijn ogen imperialistische, Verenigde Staten spuugzat is."
Dat Ecuador op ramkoers ligt om de Amerikanen te pesten, is volgens onze correspondent als volgt te verklaren: "Hier zien ze Amerika als het land dat heel goedkoop olie heeft meegenomen uit Ecuador, het land eigenlijk heeft leeggeplunderd en de jungle heeft vervuild. Amerika bemoeit zich ook heel erg met Ecuador. Zo is er onlangs een heel omstreden mediawet aangenomen, waar Amerika afkeurend op heeft gereageerd. Daarvan zegt Correa dan 'bemoei je met je eigen zaken, wij zijn een soeverein land'. Hij kwam ook met een enorme jij-bak naar Amerika. 'Want als er ergens een land is waar geen persvrijheid is', zei Correa, 'dan is het Amerika wel, want daar worden journalisten dag en nacht afgeluisterd'."
Isolement
Loopt Ecuador niet het risico van een internationaal isolement? "Amerika heeft alle landen die betrokken zijn bij de reis van Snowden - Rusland, Cuba, Venezuela en Ecuador - al gewaarschuwd geen hulp te verlenen aan Snowden. Ecuador heeft ondanks alle retoriek tegen de VS heel veel handel en contact met het land. Zo is er bijvoorbeeld een handelscontract, waardoor Ecuador geen belasting hoeft te betalen bij het exporteren van goederen. Als Snowden asiel wordt verleend, kan ik me voorstellen dat Amerika zegt dat Ecuador maar netjes belasting moet gaan betalen over bananen, olie en cacao die ze willen exporteren. Ecuador is ook in onderhandeling met Europa over een vrijhandelscontract met de EU. De hele zaak Assange heeft daar in elk geval geen roet in het eten gegooid, dus dat hoopt Ecuador ze te houden."
VS furieus
In de VS is met boosheid gereageerd op het vertrek van Snowden naar Rusland, zegt correspondent Reinout van Wagtendonk vanuit Amerika. "De meeste reacties variëren van irritatie over Rusland en over Hong Kong tot furieus. Dat geldt voor Democraten en Republikeinen, politiek rechts en politiek links. Senatoren en Congresleden zeiden gisteren op tv er geen moment in te geloven dat Rusland, tot president Poetin aan toe, niet wist dat Snowden eraan kwam."
De Russen hebben in de ogen van de Amerikanen bewust de beslissing genomen de VS op deze manier te schofferen, vervolgt hij. "Opgeteld bij de toch al niet beste verhouding vanwege Syrië en Iran vinden de Amerikanen dat er nu consequenties moeten volgen. Rusland moet een tik krijgen volgens die politici. Wat de consequenties moeten zijn, wordt er niet bij gezegd, maar Amerika staat als machtigste land ter wereld staat toch machteloos toe te kijken in deze affaire."