Herman Tjeenk Willink is druk doende de kabinetsformatie weer op gang te krijgen. Dinsdag sprak hij met VVD, CDA en D66, het zogenoemde 'motorblok' voor een nieuw kabinet, en met twee mogelijke regeringspartners: GroenLinks en ChristenUnie. 'Ik benijd hem niet', geeft Herman Wijffels toe, die destijds als informateur de basis legde voor het kabinet Balkenende-IV: een coalitie van CDA, PvdA en ChristenUnie. 'Ik zat toen in Washington, bij de Wereldbank, en ik ben toch wel een beetje op mijn tandvlees teruggekeerd naar Washington, na de heel intensieve periode die de formatie was.'
Oud zeer wegmasseren
Informateur zijn, weet Wijffels, is niet alleen een kwestie van inhoudelijke afspraken maken, maar ook van het bouwen van onderling vertrouwen en goede verhoudingen. 'Indertijd ging het vooral over een heel harde campagne die gevoerd was tussen Bos en Balkenende. Het wegmasseren van het oude zeer was een onderdeel van de tactiek die ik toen heb proberen te volgen, en van daaruit een vertrouwensbasis vinden waarop die twee met elkaar leiding konden geven aan die coalitie.'
Wijffels zegt zelf nog altijd het meest te zien in een coalitie van VVD, CDA, D66 en GroenLinks. 'Het wordt dan een zekere mate van een evenwicht tussen partijen die vooral de toekomst willen maken en andere partijen die meer conservatief zijn ingesteld, maar die in dat evenwicht ook nodig zijn om te voorkomen dat het al te snel en al te onbedacht gaat.'
Toekomst vs oude belangen
Op dit moment heeft het CDA, wat Wijffels betreft, te weinig oog voor 'het maken van de toekomst'. 'Het feit dat ondernemers, onder leiding van VNO-NCW - dat is eigenlijk een reflectie van wat de achterban vindt - nu ook zeggen: dit is het moment waarop we met die toekomst, ook in termen van duurzaamheid, aan de slag moeten, is iets wat nu moet gebeuren. Als je dan al zeer aan de conservatieve kant hangt en eigenlijk vooral met oude belangen bezig bent, dan ben je niet bezig met het maken van de toekomst, maar met het conserveren van het verleden. Ik vind dat er meer ruimte zou moeten zijn, bij VVD en CDA - vooral bij het CDA - om mee verantwoordelijkheid te nemen voor die toekomst.'
Gevraagd of het CDA hierdoor uiteindelijk aan het kortste eind zou kunnen trekken, antwoordt Wijffels: 'Dat hangt van de mate van souplesse af die ze uiteindelijk in de onderhandelingen weten op te brengen.' En weet Buma deze 'souplesse' op te brengen? Wijffels: 'Het is niet zijn natuurlijke neiging. Om die reden heb ik daar een paar weken geleden ook iets over gezegd.'
Verpersoonlijking
Wijffels wil geen partijprominent meer genoemd worden. 'De koers die de partij is gaan varen - zich eigenlijk positioneren rechts van de VVD - heeft gezorgd voor afstand ten opzichte van mijn ideeën over wat in het belang van het land en de mensen in dit land is.' Op de vraag of het vooral Buma is aan wie hij zich ergert, antwoordt hij: 'Het is wel een tendens die breder is dan de persoon zelf, maar hij is wel - laten we zeggen - de verpersoonlijking van die positionering van de partij op dit moment.'