Worden ze het over meer eens dan over de rijsttafel?
Morgenmiddag gaan VVD, CDA, D66 en ChristenUnie langs bij informateur Herman Tjeenk Willink om te praten over de vorming van een nieuw kabinet. Waar liggen de kansen op toenadering?
Gisteravond zaten D66 en de ChristenUnie (CU) met elkaar aan een rijsttafel. Het etentje was bedoeld om de 'plooien glad te strijken' nadat een eerder gesprek tussen CU-leider Segers en D66-leider Pechtold hopeloos strandde. Die poging lijkt te zijn gelukt, maar dat wil niet zeggen dat de twee partijen op het gebied van hun kernwaarden nader tot elkaar zullen gekomen. 'Als je D66 wilt karakteriseren, dan is het een partij die staat voor de individuele zelfbeschikking', zegt Peter van der Heiden, politicoloog en parlementair historicus bij de Radboud Universiteit. 'Dat botst dan ook meteen met de kernwaarden van de ChristenUnie, waar eigenlijk het adagium is: de mens wikt, maar God beschikt.'
Het standpunt van D66 over het 'voltooid leven' kunnen ze ook buiten het regeerakkoord laten, zegt politiek verslaggever Jeroen Stans. 'Als je het echt wilt, ga je er gewoon lekker zelf steun voor zoeken in de Tweede en Eerste Kamer.' Er zijn wel meer belangrijke onderwerpen, zegt Stans, en die hoeven niet allemaal in een regeerakkoord te komen. Op die manier zou D66 hiermee akkoord kunnen gaan, zegt politicoloog Van der Heiden. 'Maar wat je dan nog nodig hebt, is dat de ChristenUnie de uitkomst daarvan accepteert. Dat kan ook nog weleens lastig zijn.'
Welke onderwerpen zullen wel op formatietafel komen?
Migratie, waarop de gesprekken met GroenLinks zijn afgeketst, zal ook met de CU erbij een gespreksonderwerp zijn. Ook de CU wil een humaan vluchtelingenbeleid. Stans: 'Maar Gert-Jan Segers heeft al eerder gezegd: die Turkije-deal verdiende niet bepaald een schoonheidsprijs, maar hij ziet wel het belang ervan in. Voor de andere drie partijen is dit onderwerp waarschijnlijk iets makkelijker te bespreken met Gert-Jan Segers dan met GroenLinks.'
Ook het klimaat is voor de CU een belangrijk punt. Daarnaast zal de CU de inkomensverdeling willen bespreken, verwacht Stans. 'Zij zeggen altijd: wij komen op voor de eenverdieners. Dat is iets waar D66, maar ook de VVD, veel meer moeite mee heeft, maar dat soort onderwerpen zullen ongetwijfeld weer gaan botsen.' Maar, voegt hij toe, 'het zijn misschien wat minder principiële kwesties; er is wat eerder een oplossing voor te bedenken dan voor ethische kwesties'.
Komen ze eruit?
Nico Baakman, politicoloog aan de Universiteit van Maastricht, ziet de kans op een succesvolle formatie nu wel toenemen. 'Niemand wil een minderheidskabinet, de andere mogelijkheden zijn afgestreept, dit blijft over, dus hier staat grote druk op om dit te laten slagen. Dat betekent voor de ChristenUnie dat haar machtspositie uitgebreid is, zij staat nu wat sterker, en het betekent voor Pechtold dat hij een beetje zal moeten inschikken.'
Van der Heiden is minder optimistisch. 'Ik heb eens zitten kijken wat ze gegeten hebben gisteren; er was onvoldoende sambal bij volgens mij, dus: minder dan 50 procent.'