'Demissionaire staat komt Rutte helemaal niet slecht uit'

Bovendien: de persconferenties rond de coronacrisis kunnen gewoon doorgaan, zegt Van Leeuwen. 'Dus die communicatie loopt toch wel door. We hebben al een lockdown, dus veel erger dan deze week kan het niet worden. Als we straks de verkiezingen krijgen, hebben we ook een demissionair kabinet in de coronacrisis. Het is alleen maar dat het nu één of twee maanden eerder gebeurt.'

Luister terug | Wiebes: Veel nodig voor ondersteuning slachtoffers toeslagenaffaire

Dinsdag overlegt het kabinet in het Catshuis. Door te benadrukken dat hij niet in zijn eentje op zal stappen legt minister Eric Wiebes, destijds staatssecretaris van Financiën, volgens Van Leeuwen de druk op het hele kabinet om er de brui aan te geven. 'Hij noemt het een collectief probleem en dat betekent dat iedereen zou moeten opstappen.' En dat rechtvaardigt volgens CDA-prominent Pieter Gerrit Kroeger maar één conclusie: 'Wiebes kondigt in feite aan dat het kabinet aftreedt.'

Demissionair kabinet

En een demissionair kabinet, dat kun je in feite niet meer wegsturen, oppert Kroeger. Op die manier kan het een handige manier zijn voor Rutte om de eer aan zichzelf te houden, zonder al te grote schade te lijden. 'Als de nood aan de man is kan een demissionair kabinet alles beslissen. De bewindslieden die nu verantwoordelijk zijn, mevrouw Van Huffelen en meneer Vijlbrief moeten nog maar één ding doen: de compensatie regelen die moet gebeuren.'

Luister terug | Aftreden kabinet pas dinsdag op tafel

De parallellen met de val van kabinet Kok II zijn opmerkelijk, meent Kroeger. Toen struikelde het kabinet enkelen maanden voor de meet over de val van Srebrenica. 'In zeker opzicht doet dit daar een beetje aan denken: zo'n ingrijpend, fundamenteel iets, waarvoor je als club je verantwoordelijkheid neemt.' Met één 'briljant voordeel', zegt Van Leeuwen: 'Als je het met zijn allen doet, heeft niemand echt politieke schade, want dan heeft iedereen het gedaan.'

Rutte-doctrine

Geheel schadevrij zullen de betrokkenen overigens niet uit de affaire komen, zegt Van Leeuwen. 'Rutte kan beschadigd worden als man van de Rutte-doctrine, die eigenlijk juist geen transparantie wilde rond memo's van ambtenaren. En dat is wel echt een kern van de problemen. Maar ook Lodewijk Asscher komt hier niet ongeschonden uit. Hij wilde ook niet reageren en verwees ons naar Kamerlid Henk Nijboer. Dat viel me wel een beetje van hem tegen.'

Lees ook | Wiebes en Weekers wisten van keiharde aanpak toeslagenaffaire

Asscher heeft op zijn minst een 'interessante' positie, bevestigt Kroeger. 'In het vorige kabinet was hij vicepremier en minister van Sociale Zaken. En vanuit die functie was hij verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van die ouders. Dus als Asscher PvdA-lijsttrekker wil zijn en daarna premier wil worden, is dat wel apart. Ik denk dat hij zich op dit moment even niet in zijn kaarten wil laten kijken. En Henk Nijboer is dan blijkbaar ineens de nieuwe PvdA-leider, zeg ik spottend.'