'Overheid heeft burger veronachtzaamd'

Volgens Joustra, wiens boek Crisis en Controle nu in de boekwinkel ligt, heeft het doorgeschoten efficiencydenken uit de jaren '90 post gevat in de overheid, maar is rechtsstatelijk handelen zelden efficiënt. 'Je ziet dat vanaf het begin van de 90'er jaren efficiency-indicatoren overheersen. Een rechtsstaat is wat anders, dat is geen bedrijf. Ik mis het oog voor de mens. In de jaren '80 werd Thatcher hier zeer bewonderd, en dat is de oorsprong: privatisering, verzelfstandiging en efficiencydenken.

Luister terug | Rijksrecherche gaat lek ministerraad onderzoeken

Desgevraagd zegt Joustra over het komende notulendebat: 'Ik denk dat het goed is om precies na te gaan wat er aan de hand is, wat er gebeurd is. Het is een terechte discussie en gaat ook over het functioneren van een grote dienst. De Belastingdienst, die stond bekend als de beste overheidsdienst die we hadden, het is op z'n plaats om te kijken hoe dat ontaard is.'

'Dat de Belastingdienst ook toeslagen ging doen is tijdens een formatie beslist. Dat is iets fundamenteels anders dan heffen. Een toeslag te laat brengt mensen na één dag al in de problemen, dat vergt een andere manier van denken en toch is toeslagen naar de Belastingdienst overgeheveld. Daar heeft de dienst sinds 2005 mee geworsteld.'

Luister terug | Kamerleden onthutst

Traditionele beginselen weer centraal

Gevraagd naar oplossingen zegt Joustra dat traditionele beginselen weer meer centraal moeten komen staan, zoals behoorlijk bestuur. 'Het aantal juristen is bij overheid en in de politiek teruggelopen. Het bewustzijn dat goede wetgeving een groot goed is en tijd kost, is naar de achtergrond verdwenen. Ik pleit voor een grotere helderheid in eigen rollen.'

Luister terug | Onderzoeksraad voor de Veiligheid: te veel aandacht voor de dader, te weinig voor de samenleving

Opmerkelijk: Joustra vindt het onverstandig te denken in termen van macht en tegenmacht. Het gaat er volgens hem om in gezamenlijkheid tot resultaten te komen. Macht en tegenmacht vindt hij organen uit de Grondwet die in gemeenheid tot resultaten moeten komen: 'Het kabinet vindt zijn grondslag in de Tweede Kamer'. Joustra vindt dat er zuiverder te werk gegaan moet worden dan nu het geval is. En dat het in stand houden van de coalitie een te grote rol in het denken inneemt.

Luister terug | Opgeven vertrouwen leidt tot wantrouwen

Omslag duurt lang

Desgevraagd zegt Joustra dat een omslag, een cultuurtraject, altijd heel lang duurt en dat de resultaten weinig tastbaar zijn. Hij benadrukt dat het belangrijk is de eigen organisatie tegen het licht te houden en de werkwijze centraal te stellen. Dan volgt vanzelf een andere cultuur.

De overheid is volgens Joustra veel te ver afgedreven van de burger. 'Grote organisaties moeten toegankelijker worden voor de burger. De organisaties waar de burger altijd mee te maken krijgt zijn SVB, UWV en de Belastingdienst. Die diensten moeten de burger centraler stellen. We hebben het contact met burger veronachtzaamd, de organisaties moesten steeds beter, er moest meer toezicht, meer controle. De burger heeft daar niet meer vertrouwen door gekregen.'

Luister terug | Wiebes: cultuur Belastingdienst onderschat