Het gaat om Statenleden in Noord-Holland, Friesland en Utrecht. VVD'er Klaas-Jeroen Terwal combineert in Noord-Holland zijn politieke functie met die van lobbyist voor KLM. Ondertussen wordt in diezelfde provincie gediscussieerd over geluidsoverlast en luchtvervuiling van vliegtuigen. Partijgenoot Baerte de Brey uit Utrecht werkt onder andere bij een netbeheerder die onlangs betrokken was bij een aanbesteding van de provincie voor 20.000 nieuwe laadpunten. En in Friesland is GroenLinks-Statenlid Jochem Knol in dienst van ingenieursbureau Sweco, dat opdrachten uitvoert voor diezelfde provincie.
Belangen
In alle gevallen zorgt dat voor grote risico's op belangenverstrengeling, waarschuwen experts. De kans dat zakelijke of financiële belangen doorsijpelen in de politieke besluitvorming en daarmee in het beleid, is door de combinatie van beide functies lastig te voorkomen. 'Iemand die hoofd-lobbyist is van KLM, tegelijkertijd in de Provinciale Staten van Noord-Holland zit, bij de grootste partij die ook nog een Gedeputeerde levert, vind ik wat moeilijk. Omdat het dan toch heel moeilijk is om duidelijk te maken hoe je de schijn van belangenverstrengeling voorkomt. En ook die schijn moet je voorkomen', zegt Michiel de Vries, hoogleraar Bestuurskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Dat geldt volgens hem ook voor het Statenlid uit Friesland dat werkt voor het ingenieursbureau dat inkomsten haalt uit opdrachten van de provincie. 'De Raad van State heeft gezegd dat zodra er persoonlijke belangen zijn, of belangen van een bepaald bedrijf waar een Statenlid werkzaam is, dat die persoon niet mag meestemmen, of zich mag bemoeien met voorstellen die dat bedrijf aangaan.'
Het Statenlid in Friesland geeft echter aan met zijn werkgever afgesproken te hebben dat hij geen projecten doet die met de provincie Frieland te maken hebben, dus dat er geen sprake is van een belang voor hem. Hij is werknemer van een groot bedrijf en alleen op de hoogte van de projecten die hij zelf doet.
Niet stemmen
In een reactie geven de Statenleden aan dat ze niet meestemmen met onderwerpen die hun werkzaamheden raken. In de praktijk gebeurt dat soms wel, ontdekte BNR. Zo lag er in Noord-Holland een voorstel op tafel om het aantal vluchten op Schiphol fors in te perken. Maar dat voorstel haalde het uiteindelijk niet, mede door een tegenstem van het Statenlid dat lobbyt voor KLM.
Maar ook door niet te stemmen, is het probleem van belangenverstrengeling niet verholpen, zeggen experts. Dat komt omdat de besluitvorming niet alleen plaatsvindt tijdens de stemming, maar vooral tijdens vergaderingen, gesprekken bij het koffiezetapparaat, of telefoongesprekken tussendoor, zegt Albert-Jan Tollenaar, hoogleraar Bestuurskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen.
'Als het tegenargument wordt gegeven dat iemand niet meestemt, dan berust dat wat mij betreft op een heel naïef idee van wat besturen en beleid maken is', vult Toon Kerkhoff aan. Volgens de docent Bestuurskunde van de Universiteit Leiden worden beslissingen voorafgaand aan zo’n stemming genomen. 'Dus daar kan zo iemand heel goed een rol in spelen, zonder dat wij ervan weten.'
Aanscherpen regels
De regels voor het voorkomen van belangenverstrengeling voldoen nu niet, menen experts. Ze pleiten voor strengere regels voor lokale politici, die bovendien voor elke provincie hetzelfde moeten zijn. Er is nu een gebrek aan uniformiteit op dit gebied, en de verantwoordelijkheid wordt nog te vaak bij de Statenleden zelf gelegd.
Aangescherpte regels moeten bijvoorbeeld voorkomen dat je je Statenlidmaatschap kunt combineren met een functie als lobbyist, zegt Rob van Eijbergen, hoogleraar Integriteit aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Als Statenleden zich vervolgens niet aan de regels houden, moeten er ook duidelijke sancties kunnen worden opgelegd, vindt Arco Timmermans, hoogleraar public affairs aan de Universiteit Leiden.
Uitgebreide reacties van de Statenleden en informatie over waarom juist deze Statenleden opvallen, lees je hier. Achtergrond over het aanscherpen van de regelgeving, is hier te vinden.