Signal is aan een flinke opmars bezig in politieke en bestuurlijke kringen, zo ontdekte BNR. Van de nieuwe ministers en staatssecretarissen die deze week aantraden, is al meer dan een derde op Signal te vinden. Verschillende gemeentebesturen stapten afgelopen jaar ook over op de app: De colleges van Delft en Amsterdam sloten hun WhatsAppgroepjes en chatten nu via Signal. De Tweede Kamerfractie van D66 maakte dezelfde keuze.
Wissen van chats juridisch twijfelachtig
Signal wordt beschouwd als veiliger en minder privacygevoelig, maar de groeiende populariteit onder bestuurders baart experts ook zorgen. Het is in de app namelijk wel heel gemakkelijk gemaakt om berichten automatisch te laten verdwijnen. Voor elke chat kan eenvoudig worden aangevinkt hoe lang berichten bewaard blijven, variërend van dertig seconden tot 4 weken (zie afbeelding).
Als bestuurders deze verdwijnfunctie gebruiken, is dat juridisch mogelijk niet in de haak, vertellen experts aan BNR. Communicatie over bestuurlijke besluitvorming moet namelijk meestal bewaard blijven, in het kader van de Wet openbaarheid bestuur (Wob). 'Als je automatisch alle communicatie in een bepaald kanaal wist, is de kans dat dat verkeerd gaat groot. Bovendien is het illegaal als het verwijderen gebeurt na een ontvangen Wob-verzoek', zegt advocaat Cornelis van der Sluis, die gespecialiseerd is in de Wob.
Gebruiken ministers de verdwijnfunctie?
BNR vroeg de woordvoerders van ministers Sigrid Kaag en Wopke Hoekstra (Financiën en Buitenlandse Zaken) of zij wel eens gebruik maken van verdwijnende berichtjes op Signal. Ondanks meerdere verzoeken bleef een antwoord namens Kaag uit.
Een woordvoerder van het ministerie van Financiën (toen BNR de vraag stelde nog het departement van Hoekstra) liet weten niet met zekerheid te kunnen zeggen of minister Hoekstra wel eens gebruik maakt van verdwijnende berichtjes. 'Hoe dat zit met een-op-een-berichten weet ik niet', aldus een woordvoerder. 'Dat raakt nogal gauw de privésfeer natuurlijk. Werkgerelateerde communicatie wordt wel altijd zorgvuldig gearchiveerd.'
'Chats op Signal ontbreken mogelijk in Wob-verzoek'
Er zijn sterke vermoedens dat het -mogelijk onrechtmatig- wissen van bestuurscommunicatie, al in de praktijk gebeurt. Het Amsterdamse Christenunie-raadslid Gerjan van den Heuvel stelt daarover donderdag vragen aan burgemeester Femke Halsema.
Volgens Van den Heuvel lijkt het erop dat Signalconversaties ontbreken in informatie die de gemeente eerder vrijgaf. Hij doelt op stukken die betrekking hadden op wat voorafging aan het aftreden van wethouder Laurens Ivens. De documenten werden door de gemeente naar buiten gebracht na een Wob-verzoek van Het Parool. Van den Heuvel wil dat Halsema duidelijke regels opstelt over de omgang met chatberichten.
Huidige regels ‘volstrekt ontoereikend’
De Rijksoverheid stelde in 2020 jaar een instructie op over het bewaren van appjes. Die stelt dat bestuurders en ambtenaren zelf moeten bepalen welke berichtjes van belang zijn geweest voor politieke besluitvorming en daarom moeten worden bewaard. Een woordvoerder van de nieuwe staatssecretaris van Digitalisering, Alexandra van Huffelen, laat weten dat die richtlijn ook geldt voor verdwijnende berichtjes. Die dienen opgeslagen te worden 'in een andere tekstvorm', zoals een email.
De anticorruptie-ngo Transparency International vindt deze aanpak volstrekt ontoereikend en pleit voor meer toezicht. 'Je kan niet van een politicus verlangen dat die zelf bepaalt welke berichtjes in de toekomst openbaar moeten worden', zegt directeur Lousewies van der Laan. 'Het risico van een verkeerde inschatting is groot.'
Naar aanleiding van o.a deze Whatsappconversatie in de Wob-documenten over de zaak Ivens, ontstaan vragen. Wat werd er op Signal besproken, nadat om 15.27 wordt aangegeven dat het gesprek wel verder op Signal kan plaatsvinden? Die informatie ontbreekt nu in de documenten. pic.twitter.com/qErJaljTJu
— Diederik de Groot (@diederikdegroot) January 12, 2022
