De stikstofplannen van het net aangetreden kabinet zijn voor de lokaal actieve VVD’ers het grootste pijnpunt. Hun partij had voor dit ‘onhaalbare’ beleid nooit mogen tekenen, vinden zij. Bovendien leeft het gevoel dat binnen de partij niet wordt geluisterd naar wat ‘het platteland’ vindt.
Op deze pagina lees je hoe VVD-Statenleden uit Friesland, Drenthe en Limburg aankijken tegen de stikstofplannen en de lijn van hun partij. BNR sprak meer kritische politici en leden van de VVD, hun reacties lees je in dit artikel.
Nijd om stikstofbeleid
Marten Dijkstra is één van de ontevreden Statenleden. Dijkstra is al twaalf jaar lid van de VVD en zit sinds 2019 voor zijn partij in de Provinciale Staten van Friesland. Een deel van de Friese Statenfractie verwerpt volgens Dijkstra de landelijke koers en probeert bij te sturen waar dat kan. ‘Ik sloeg steil achterover door wat er in het regeerakkoord staat’, zegt Dijkstra. ‘Er is veel te snel voor getekend, je verloochent achterban hiermee.’
Dijkstra hekelt de stikstofplannen van het nieuwe kabinet en begrijpt niet dat op dit punt de ambities zoveel hoger zijn komen te liggen, al vóór de vorige doelen zijn behaald. ‘De fundamenten van het stikstofbeleid zijn op los zand gebouwd. Het model rammelt aan alle kanten en is gebaseerd op verkeerde natuur-doelstellingen.’
Principes ingeruild voor macht
Er zit volgens Dijkstra een fundamentele denkfout in de gedachtegang over wat als natuur wordt gezien. Bovendien denkt het Statenlid dat de plannen simpelweg onhaalbaar zijn. ‘Al haal je alle boeren en een groot deel van de industrie weg uit Nederland, dan nog worden de doelstellingen niet gehaald.’
Wat Dijkstra betreft, hadden er beter nieuwe verkiezingen uitgeschreven kunnen worden na afgelopen zomer. ‘Als dit dan wederom het eindresultaat was geweest, had de VVD beter in de oppositie kunnen gaan zitten, in plaats van in een kabinet dat deze plannen gaat uitvoeren.’ De Friese politicus snapt niet dat terwijl er een rechtse meerderheid is in de Tweede Kamer, er een links regeerakkoord ligt. ‘De VVD heeft te veel ingeleverd op haar programma.’
'Eenzijdig'
Ook vanuit Drenthe klinkt stevige kritiek. Statenlid Johan Moes laat weten: ‘Ik ben met deze kabinetsplannen, als plattelandsbewoner, absoluut niet blij. Ik ben het er ook helemaal niet mee eens.’
Net als Dijkstra, vindt ook Moes dat met deze stikstofplannen veel te eenzijdig naar de natuur wordt gekeken. ‘Ze staan toe dat we de groene stikstof van de agrariërs uitruilen voor de grijze stikstof van de industrie’, zegt Moes. Hij zegt er, ook binnen de VVD, meermaals op gehamerd te hebben dat de Stikstofwet heel slecht zal uitpakken voor plattelandsgebieden. Moes heeft echter het gevoel dat de stem van het platteland binnen zijn partij niet wordt gehoord.
'Dramatische gevolgen'
Plannen zoals het afwaarderen van land om de stikstofuitstoot te verminderen, hebben volgens Moes ‘dramatische gevolgen.’ Hij wijst op forse economische schade voor de regio’s die hij vertegenwoordigt: ‘Door het weghalen van de landbouw verarm je het Drentse platteland en neemt de werkgelegenheid af. Het betreft niet alleen de boeren, maar ook mensen die bijvoorbeeld in de voedseltransport werken.’
‘Het beleid is losgezongen van de realiteit’, voegt Dijkstra toe. ‘De VVD-onderhandelaars ontbreekt het aan praktijkkennis om te snappen hoe de gesloten compromissen, bijvoorbeeld over stikstofbeleid, doorwerken in de praktijk. En als een compromis eenmaal op tafel ligt, valt deze moeilijk terug te draaien. De eerste afslag naar een Nederland dat voor de voedselvoorziening afhankelijk wordt van het buitenland, is nu genomen.’
'Stikstof is een juridisch probleem'
Het rommelt niet alleen in noordelijke provincies, ook in Limburg klinkt er kritiek op de landelijke koers van de VVD. Herman Nijskens, Statenlid in die provincie, kon een online toelichting op het regeerakkoord naar eigen zeggen niet uitzitten, omdat hij zó ontevreden was over wat werd besproken.
‘Stikstof is een juridisch probleem’, stelt Nijskens. ‘Als je heel Nederland leeg ruimt, heb je nog steeds locaties waar die kritische waardes worden overschreden. Dan kun je er heel veel geld en energie in steken om ze omlaag te krijgen, of je accepteert dat in sommige gebieden een bepaald soort natuur niet kan bestaan. Bovendien: het voedsel zal toch echt geproduceerd moeten worden, of je dat nou hier doet, of ergens anders.’
Lees ook | Nieuwe bewindslieden krijgen zware dossiers voor hun kiezen
Ondanks zijn kritiek, ziet Nijskens wel in dat er fors zal moeten worden ingegrepen om het stikstofprobleem te beteugelen. ‘Feit is nu eenmaal dat de stikstofregeling is geschorst door de rechter. Dan moet het land wel verder. Je kunt dan blijven zeggen: ‘het is een juridisch probleem’, en dat denk ik ook, maar daar los je het niet mee op. Het moet fysiek worden opgelost, dus moet je gaan kijken waar de uitstoot zit en waar die goedkoop is weg te halen. Dat wordt een afweging tussen het uitkopen van fabrieken, of het uitkopen van een handvol boeren. Dat laatste is dan economisch voordeliger.’
Weg bij de partij
De onvrede over het stikstofbeleid en het gevoel niet te worden gehoord, is voor meerdere VVD-politici een reden om de partij definitief de rug toe te keren. Dat geldt bijvoorbeeld voor Gert Brommer. Hij was binnen de VVD voorzitter van het Thematisch Netwerk Landbouw, Natuur en Voedsel en zat namens de partij in de Provinciale Staten van Overijssel.
Hij zegde zijn partijlidmaatschap op uit onvrede over de kabinetsplannen. In een verklaring schreef hij: ‘De grote exodus van de landbouw en zijn periferie is ingeluid. De dragers van het platteland worden ongewenst en onmogelijk verklaard. Vies van export is men gulzig aan het importeren geslagen. Nu zijn we van het gas van Poetin afhankelijk. Met de ingeslagen weg door de aanstaande regering, in 2030 qua voedsel.’
BBB profiteert
Voor ontevreden VVD’ers uit agrarische gebieden, biedt de BoerBurgerBeweging (BBB) van Caroline van der Plas uitkomst, blijkt uit de gesprekken die BNR voerde. Na de landelijke verkiezingen van 2021, toonde kiezersonderzoek al aan dat deze verschuiving bezig was. Vooral kiezers van het CDA zouden overstappen naar de BBB, maar ook de VVD raakte stemmers kwijt aan die partij. Deze week blijkt uit een peiling van I&O dat als er nu verkiezingen zouden zijn, de BBB acht zetels haalt, terwijl VVD en CDA fors verliezen.
Lees ook | Nederlandse boeren hebben amper nog vertrouwen in de overheid
De kritische (ex-)VVD’ers denken dat de BBB bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2023 – de partij doet niet mee aan de gemeenteraadsverkiezingen in maart van dit jaar – wel eens heel veel zetels van de VVD kan gaan afsnoepen. ‘De politiek kijkt te veel naar de steden en het platteland wordt te weinig gehoord in Den Haag. De opkomst van de BBB is hierdoor te verklaren. Van der Plas komt op voor oostelijk Nederland’, zegt Statenlid Moes.
Boerenverstand
Het Friese Statenlid Dijkstra blijft, ondanks zijn kritiek, lid van de VVD, net zoals de andere Statenleden. ‘Als ik opzeg, wat is dan mijn invloed nog? Ik blijf liever wat boerenverstand brengen binnen de VVD. En VVD-Friesland is anders dan de landelijke VVD.’
Moes sluit zich daarbij aan, hoewel hij goed begrijpt dat anderen, zoals Brommer, wel hebben besloten de partij te verlaten. ‘Ik ken mensen die voor de VVD in de gemeenteraad zitten en zeggen: Ik stop ermee en zeg mijn lidmaatschap op. Dat komt door de algemene tendens dat alle problemen door de landbouw zouden komen. Ikzelf vind de VVD de minst slechte partij. Ik blijf mezelf vinden in de belangenbehartiging voor Drenthe.’
Kamerlid Van Campen begrijpt de zorgen
In de Tweede Kamer voert Thom van Campen namens de VVD het woord over landbouw, natuur en stikstofproblematiek. Van Campen zegt niet verrast te zijn door de kritiek van de lokale politici. 'De geuite zorgen over het landelijk gebied en de landbouw zijn mij bekend en ik begrijp ze goed. Ik voer dagelijks het gesprek binnen en buiten de VVD, met boeren en met mensen die hen een warm hart toedragen'.
Luister | BNR Breekt met Thom van Campen
'Met de PAS-uitspraak uit 2019 is het land op slot komen te staan en daarom moeten we samen een oplossing vinden voor het stikstofprobleem' vervolgt het Kamerlid uit Zwolle. 'Dat is nodig om weer huizen te bouwen en wegen aan te kunnen leggen, maar ook om boerenbedrijven de noodzakelijke vergunningen te geven die door diezelfde uitspraak missen.'
Van Campen wijst er verder op dat alle sectoren hun bijdrage moeten leveren aan het oplossen van het stikstofprobleem, niet alleen de landbouw. Ook komt er geen generieke aanpak en hebben lokale overheden invloed op het beleid, zegt hij. 'De aanpak zal verschillen per gebied. De inzet en kennis van de provincies en onze Statenleden zijn onmisbaar om oplossingen in kaart te brengen. Het uitgangspunt voor de VVD is: een leefbaar platteland en een toekomstbestendige landbouw met een goed verdienmodel voor de boer die in balans is met de omgeving.'
