De peiling die het dichtst op de oorspronkelijke uitslag zat was die van het bureau Onderzoek Informatie en Statistiek van de gemeente Amsterdam. Hun laatste peiling week slechts vier zetels af van de uiteindelijke samenstelling van de raad.
In Rotterdam viel de grootste misser: in de laatste peiling voor de verkiezingen voorzag Peil.nl van Maurice de Hond vijf zetels voor de SP. De partij haalde nog niet de helft van het voorspelde aantal stemmen en moest het doen met twee.
BNR vergeleek in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht de laatste peilingen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 met de uiteindelijke uitslag en berekende de verschillen. Peil.nl, het bureau van Maurice de Hond, deed in alle vier deze steden kiezersonderzoek, behalve Den Haag. Hier was I&O Research verantwoordelijk voor de laatste peiling. In Amsterdam verrichtte het gemeentelijk onderzoeksbureau in opdracht van lokale media ook een peiling.
Partijen betalen eigen peilingen
Opiniepeilers hebben een stuk minder aandacht voor gemeenteraadsverkiezingen dan landelijke. In veel steden wordt slechts eenmaal of zelfs helemaal niet gepeild. 'Strategisch stemmen is daar moeilijk', zegt Peter Kanne, senior onderzoeksadviseur bij I&O Research. 'Dus kiezers gaan dan meer op de inhoud af.'
Op lokaal niveau worden veel peilingen ook in opdracht van politieke partijen verricht. Zo peilde I&O Research dit jaar in opdracht van GroenLinks in zowel Amsterdam als Utrecht terwijl concurrent Maurice de Hond datzelfde deed voor D66. Beide partijen deden het beter in hun ‘eigen’ peiling. Kanne van I&O Research zegt dat hij harde afspraken heeft gemaakt met opdrachtgever GroenLinks om beïnvloeding te voorkomen. “We laten ze niet shoppen in de resultaten”, aldus Kanne. 'De afspraak was vooraf: alles publiceren of niets.' In de laatste peiling van I&O is GroenLinks niet langer de grootste partij in twee steden. 'Ik vind het stoer dat ze dat toch hebben gepubliceerd.'
Zetelpeilingen zijn controversieel
Een peiling moet niet altijd worden gezien als een voorspelling, zegt Kanne. 'De dynamiek die je krijgt in de laatste dagen van een campagne die neem je nooit mee.' Volgens Kanne geldt dit in het bijzonder wanneer een campagne uitmondt in een tweestrijd. In zowel Amsterdam als Utrecht lijkt dit momenteel aan de gang. D66 en GroenLinks gaan daar nek-aan-nek.
Volgens Kanne vormt de opkomst van partijen die veel niet-westerse migranten in hun electroraat hebben, zoals DENK en Nida, een uitdaging voor opiniepeilers. Omdat deze groepen slecht vertegenwoordigd zijn in traditionele panels moet vaak aanvullend onderzoek gedaan worden om de groep in kaart te krijgen. Dat maakt Den Haag een bijzondere uitdaging voor peilers. In deze stad wisten in 2018 maar liefst drie islamitische partijen een zetel te behalen. In de laatste peiling van I&O haalde slechts een van hen de kiesdrempel.
Opiniepeilers houden er overigens niet van om peilingen uit te drukken in zetelaantallen. 'Het suggereert een hogere nauwkeurigheid dan je waar kunt maken', aldus Kanne.