VVD-leider Mark Rutte durfde al vroeg op de avond te voorspellen dat zijn partij de grootste landelijke partij was in de Nederlandse gemeenteraden. Procentueel staat de VVD er inderdaad beter voor dan het CDA, maar de christendemocraten bezetten straks wel meer zetels. Dit heeft te maken met het aantal stemmen dat voor een gemeenteraadszetel nodig is: dit verschilt sterk per gemeente.
'Het voorlopige beeld is dat we helaas zetels hebben verloren, en dat het tegelijkertijd beter lijkt dan de recente peilingen', zei partijleider Wopke Hoekstra in reactie op de eerste exitpolls. Hij denkt dat zijn partij na de crisis vorig jaar nu echt in rustig vaarwater is gekomen.
Een van de redenen dat de klap voor het CDA meevalt, is mogelijk dat de opkomst relatief laag is. Daar profiteert de partij normaal gesproken van, wegens haar trouwe achterban, aldus oud-partijleider en minister Hugo de Jonge.De andere partijen in de landelijke regeringscoalitie, D66 en ChristenUnie, leverden allebei wat minder stemmen in.
Verlies voor SP
De SP heeft terrein verloren in de meeste grote steden en in het van oudsher 'rode bolwerk' in de provincie Groningen. Met 98,5 procent van de stemmen geteld, verliest de SP in totaal 104 zetels van de 272 die het in 2018 haalde, aldus gegevens geleverd aan de Verkiezingsdienst van het ANP.
Procentueel is het grootste verlies in de Limburgse gemeente Gennep waar het bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen 21,2 procent van de stemmen haalde en nu 8,8 procent (in totaal -12,4 procentpunt). Maar ook in de Groningse gemeenten Pekela (-10,5 procentpunt), Stadskanaal (-5,7 procentpunt), Midden-Groningen (-4,7 procentpunt) en Oldambt (-3,8 procentpunt) raakt de partij stemmen kwijt. In die regio wordt traditiegetrouw links gestemd.
Bovendien moet de partij inleveren in acht van de tien grootste steden, met 3,7 procentpunt minder stemmen in Amsterdam in vergelijking met 2018 als grootste verlies. Pijnlijk is het verlies in Oss, waar partijleider Lilian Marijnissen vandaan komt. Daar levert de SP 7,1 procentpunt in en is het niet langer de grootste partij.
In sommige gemeenten groeit de partij. In Deventer haalt de SP 4 procentpunt erbij en in Alkmaar 3,3 procentpunt. De SP heeft een aantal verkiezingen op rij verloren. Volgens Marijnissen ging de campagne dit jaar vanwege de oorlog in Oekraïne over 'de wereld en weinig over de buurt'.