Youri (19) uit Enschede wil naar Oekraïne om daar deel te nemen aan de gewapende strijd. Online informeert hij naar praktische zaken. Is hij strafbaar als hij straks terugkeert naar Nederland? En kan hij een lift krijgen naar de grens met Oekraïne? Een iemand reageert vrijwel direct. Ene ‘GS83’ ‘Stuur me een DM’.
Zat eerder een half jaar vast
GS83 is Gert Snitselaar, een voormalige veeboer uit de regio Utrecht. Hij is momenteel voorwaardelijk vrij na eerder een gevangenisstraf van zes maanden uit te hebben gezeten. Zijn eigen boerderij ging meerdere malen in vlammen op, volgens het Openbaar Ministerie branden die hij zelf aanstak. Snitselaar ontsnapt aan een gevangenisstraf van acht jaar omdat hij in januari van brandstichting wordt vrijgesproken. Wel krijgt hij een half jaar cel (reeds uitgezeten in voorarrest) voor het achteroverdrukken van een half miljoen euro van een familiebedrijf waarmee hij zakelijke banden had. Het ressortsparket laat aan BNR weten in hoger beroep te willen gaan. Over enkele maanden staat Snitselaar dus weer voor de rechter.
‘Hij kent de generaals daar’
Zijn boerenbedrijven zijn inmiddels failliet. De gewraakte veeboer lijkt zich nu opnieuw te hebben uitgevonden als recruiter voor de Oekraïense zaak. Helemaal onlogisch is die stap niet. Snitselaar had al ervaring met grootschalig wegvervoer en contacten in Polen, zo blijkt uit rechtbankstukken. (Gehoopte) deelnemers aan het vreemdelingenlegioen daar kennen hem dan ook bijna allemaal. Online noemt Snitselaar zichzelf ‘coördinator’ voor het Oekraïense vreemdelingenlegioen in Nederland. De Oekraïense ambassade wil dit bevestigen noch ontkennen. Uit berichten die GS83 deelt op sociale media blijkt wel dat hij in contact staat met militairen binnen Oekraïne en de diplomatieke missie hier. Iets was Nederlandse vrijwilligers bevestigen. “Hij kent de generaals daar”, zegt Frank Wesseling, een vrijwilliger die vorige week in de auto stapte met als eindbestemming het slagveld. “De militair attaché in Nederland heeft hem benoemd”, zegt Norwin Norton (25), humanitair vrijwilliger in Polen.
‘Volgende week heb ik 13 op de lijst staan’
Snitselaar heeft naar eigen zeggen tientallen rekruten geholpen zich aan te sluiten bij de strijd tegen Rusland. ‘Deze week vertrekken er 21, volgende week 13 op de lijst staan’, schrijft hij begin maart op een forum. Online vrijwilligers zorgen voor een aanstroom van kandidaat-militairen. Zo tipt een medewerkster van een IT-bedrijf uit Lelystad Nederlanders die op Reddit kenbaar maken zich bij de strijd te willen aansluiten dat er een meer afgesloten online omgeving is speciaal voor hen. Snitselaar is alleen daarbinnen zichtbaar actief. Na vragen van BNR worden de berichten die verwijzen naar de gesloten omgeving verwijderd en wordt BNR de toegang tot de server voor Nederlandse vrijwilligers ontzegd.
Delicaat werk
Snitselaar vervult een gevoelige poortwachtersfunctie. Sommige gedroomde strijders vertellen familie noch vrienden iets over hun vertrek, maar worden hierbij wel begeleid door Snitselaar. De 28-jarige Manuel uit Delfzijl bijvoorbeeld, liet ‘geen bericht achter voor niemand’, aldus zijn oom Frank Meijer bij Hart van Nederland. Uit berichtenverkeer binnen de afgesloten online omgeving voor Nederlandse vrijwilligers blijkt dat Manuel wel in nauw contact stond met Snitselaar in de aanloop naar zijn vertrek. Ook de 25-jarige Norwin uit Nijmegen stapte op een trein richting Polen zonder familie of vrienden in te lichten. Hij besprak zijn plannen wel met Snitselaar.
‘Kansloos’ bij Nederlandse strijdkrachten
Experts zijn kritisch over de rol die ‘coördinator’ speelt. ‘Voor de Nederlandse strijdkrachten zou hij dit werk in ieder geval nooit mogen doen’, zegt universitair docent Tine Molendijk van de Nederlandse Defensie Academie. Het werven van militairen is delicaat werk, zegt Molendijk. ‘Veel van de jongens die zich aanmelden voor de strijd zijn op de ene of de andere manier kwetsbaar.’ Het werven van strijdkrachten moet zorgvuldig en transparant gebeuren. ‘Zo doet Defensie dat ook.’ Bij Defensie is men duidelijk over Snitselaars carrièrepotentieel. ‘Kansloos’, zegt woordvoerder Klaas Meijer. ‘Wij stellen strenge eisen aan onze mensen.’ Een dergelijk strafblad hoort daar niet bij. De Oekraïense strijdkrachten lieten eerder zelf ook weten dat mensen met een strafblad niet welkom waren bij hun vreemdelingenlegioen. Hoe het werk van Snitselaar zich verhoudt tot dit beleid is een raadsel. De ambassade in Nederland reageert niet op vragen hierover.
Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (SP) wil dat minister van Defensie Kajsa Ollongren optreedt tegen het werven van militairen in Nederland. Volgens Van Dijk maakt het werk van Snitselaar afreizen naar het oorlogsgebied 'wel heel laagdrempelig'. Oekraïnegangers moeten mogelijk tegen zichzelf in bescherming worden genomen, vindt Van Dijk. 'Er moet beleid hiervoor komen.' De SP-er heeft aangekondigd Kamervragen te gaan stellen over de kwestie. 'Want dit is gewoon levensgevaarlijk.'
Snitselaar stoptte met werk na raketaanval op trainingskamp
Snitselaar wil BNR alleen te woord staan via zijn Facebookaccount. Hij zegt nooit in een officiële functie werkzaam te zijn geweest voor de Oekraïense overheid. 'Ik functioneerde als vrijwilliger die het vervoer regelde. Ik ging niet over de aanmeldingen of over de toelatingseisen' van het vreemdelingenlegioen, schrijft Snitselaar.
Hij laat weten vorige week te zijn gestopt met zijn werk als 'coördinator' nadat er Nederlandse vrijwilligers gewond raakten bij een Russische raketaanval op een trainingskamp dicht bij Lviv in Oekraïne. Er ontstonden toen 'zorgen over o.a. aansprakelijkheid', schrijft Snitselaar. 'Nieuwe aanmeldingen, die er bijna niet meer zijn, zullen door ambassade zelf gecoördineerd worden.'
'Branden hadden te maken met geaardheid'
Snitselaar wil niks zeggen over de vermeende brandstichtingen. Die zijn 'totaal niet relevant', aldus de gewezen coördinator. Wel bepleitte hij eerder bij RTV Utrecht zijn onschuld. Snitselaar kwam recent uit de kast als homo en vermoedde dat dit bericht slecht viel in zijn conservatieve omgeving en hem tot doelwit had gemaakt. In de rechtszaal opperde zijn advocaat dat een van Snitselaars Poolse werknemers mogelijk bij de brand betrokken was.
Meeste legionairs kan het in ieder geval niet veel schelen. Harry Vermeer (36) - een loodgieter uit Almere die vorige week naar Oekraïne vertrok, heeft wel het een en ander gehoord over de bijzondere levenswandel van coördinator Snitselaar, zo laat hij telefonisch weten onderweg naar de Oekraïense grens. “Maar zolang hij mij brengt waar ik moet zijn, kan ik hem de hand schudden.”