Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra rapporteerde vorig week al aan de Tweede Kamer dat een aantal jachten-in-aanbouw in ons land aan de ketting moest vanwege sanctiemaatregelen, maar om welke schepen het ging bleef toen geheim. Eén schip zou volgens de Kamerbrief bijna klaar zijn voor levering en op 2 april zijn begeleid door de Douane bij een proefvaart.
Bronnen uit de jachtindustrie meldden aan BNR dat het om de Galactica zou gaan, een van de duurste pleziervaartuigen op aarde. Scheepsbouwer Heesen Yachts doet over de sancties geen mededelingen, maar bevestigt dat het schip op 2 april 'in nauwe samenwerking met' de douane een proefvaart heeft gemaakt.
Voormalig minister bezit meerdere jachten
Vagit Alekperov (71) is een van de rijkste mensen van Rusland. De voormalig Sovjetminister verdiende in de jaren negentig een fortuin door een aandeel op te bouwen in LUKoil, een voortzetting van een staatsoliebedrijf. Dat hij de eigenaar was van de Galactica (ook bekend onder de projectnaam Cosmos) werd door insiders al langer vermoed, maar Forbes rapporteerde vorige week dat het schip eigendom is van een holding waarin ook andere schepen van Alekperov zijn ondergebracht.
Ander jacht verdween stilletjes uit de EU
Alekperov staat zelf (nog) niet op een sanctielijst, maar de Nederlandse Douane doet er mogelijk goed aan het schip in de gaten te houden. Amerikaanse media meldden vorige maand dat een ander jacht van Alekperov eind februari vanuit de haven van Barcelona de Europese Unie verliet en kort daarna letterlijk van de radar verdween. Het ging om de Galactica Super Nova, ook gebouwd door Heesen.
Volg in ons liveblog het laatste nieuws over de oorlog in Oekraïne
Volgens Sebastiaan Bennink van BenninkAmar, een advocatenkantoor gespecialiseerd in sanctierecht, kunnen we weinig meer doen als dit soort schepen eenmaal Europese wateren verlaten. 'Het Europese sanctierecht is van kracht tot aan die grens van de Europese wateren, binnen het territorium van de unie. Als zo'n schip dat territorium verlaat en internationale wateren bereikt, is er helaas niks meer te doen. In dat opzicht is het dus ook wel een interessant investeringsobject.'
Scheepswerven
Alekperov is overigens eigenaar van de Cypriotische investeringsmaatschappij Morcell Group en daarmee van scheepsbouwer Heesen zelf. De financiële gevolgen voor de werf van de sancties zijn onduidelijk. Heesen doet hier zelf geen mededelingen over. Wel laat een woordvoerder weten dat de eigenaar van Heesen zich op geen enkele ‘actieve wijze’ bemoeit met het bedrijf.
'We zijn een Nederlands bedrijf met een grote betekenis voor de lokale gemeenschap in Oss, en de regionale en nationale economie. Meeste van de onderdelen van onze jachten worden door ons zelf gemaakt of door Nederlandse leveranciers.'
Verscherpt toezicht
De Douane meldde gisteren dat inmiddels van 20 jachten in aanbouw ‘onder verscherpt toezicht’ staan. De kwestie lijkt ook te spelen bij scheepsbouwer Damen Shipyards. Uit onderzoek van The Guardian blijkt dat er op een werf in Vlissingen een schip ligt dat gelinkt wordt aan Roman Abramovitsj.
Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie Don Ceder noemt het een stap in de goede richting. 'Maar we vinden wel dat dit rijkelijk laat laat is. We hebben natuurlijk anderhalve week geleden een debat in de Kamer gehad, toen bleek dat de sancties nog niet zover waren als dat we gehoopt hadden. Het is fijn om te horen dat er nu stappen gezet worden. We weten uiteraard niet wat er in de tussentijd allemaal ons land verlaten heeft, maar ik ben blij om te horen dat er al 20 schepen aan de ketting gelegd zijn.'
Belastingdienst
Ceder heeft het idee dat er onder leiding van sanctiecoördinator Stef Blok inmiddels gang in de zaak zit. 'Ik ben wel benieuwd hoe het zit met andere terreinen, want we hebben vragen gesteld over het delen van informatie bij de Belastingdienst. Daar wordt moeilijk over gedaan, terwijl er veel vermogen verhuld kan worden. Je hebt die gegevensuitwisseling nodig om dat te checken en waar nodig beslag te leggen.'
Lees ook | Oligarch Kesajev heeft één miljard gestald in Nederland
Ceder ziet bijvoorbeeld nog kansen op het gebied van vastgoed. 'Daar hebben we nog geen stappen in kunnen zetten. Ik hoop dat we dat inmiddels wel hebben kunnen doen, ik wacht nog op de eerste update. Dat gaat niet alleen om Nederland, maar denk ook aan landen als Aruba, Sint-Maarten en Curaçao. Daar bleken een paar weken geleden nog vliegtuigen te zijn van Russische oligarchen. Ik verwacht deze week antwoord te krijgen op de vraag of daar inmiddels beslag op is gelegd. Het gaat erom dat sancties in ons hele koninkrijk doorgevoerd worden, en ik hoop dat we een beter verhaal krijgen dan twee weken terug.'
Onderhoudskosten
Het is voor nu nog de vraag wat er met de aan de ketting gelegde schepen gaat gebeuren. 'Op het moment dat zo'n schip nog in het water ligt, moet het ook worden onderhouden en komen er additionele kosten bij', aldus Bennink. 'Als zo'n schip in een droogdok komt te liggen, zijn die kosten al veel minder. Ik kan me indenken dat de overheid daarvoor de kosten gaat dragen, want als je die ook nog eens bij de werven neer gaat leggen dan raak je ze dubbel.'