Dit blijkt uit documenten die het ministerie van Justitie vrijgaf na een beroep op de Wet Open Overheid.
Mark Rutte zou oorspronkelijk zelfs persoonlijk afreizen naar Abu Dhabi om de boodschap over te brengen. Deze topontmoeting ging echter niet door 'vanwege COVID', zo laat het ministerie van Justitie & Veiligheid weten. De Nederlandse ambassadeur in Abu Dhabi werd uiteindelijk in plaats van de premier op pad gestuurd.
Telegram, opgericht door geboren Russen en officieel gevestigd op de Britse Maagdeneilanden, houdt kantoor in Dubai.
Meer dan 100.000 extreemrechtse berichten per maand
Het diplomatieke contact laat zien hoe zwaar de Nederlandse overheid met Telegram in zijn maag zit. Het sociale media-platform, dat in Nederland al meer dan 1,6 miljoen gebruikers telt, heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot een broeinest van extremistische content. In de maand maart telde de NOS meer dan 170.000 extreemrechtse berichten op het platform. Volgens de omroep neemt dit aantal snel toe.
‘Er staat heel veel gekkigheid op Telegram’
Het platform werd in coronatijd ook vaak gebruikt om grootschalig geweld te organiseren tegen de politie, zoals bijvoorbeeld in de Schilderswijk eind 2021. De groep die begin dit jaar de tekst ‘White Lives Matter’ op de Erasmusbrug projecteerde was ook actief op het platform.
Waar andere sociale media zoals Facebook de laatste jaren werk hebben gemaakt van de bestrijding van haatzaaiende content en oproepen tot geweld treedt Telegram echter slechts mondjesmaat op. Zo is de White Lives Mattergroep nog steeds in de lucht ondanks het feit dat een aantal betrokkenen al veroordeeld zijn voor groepsbelediging. Hetzelfde geldt voor de Telegramgroep waarin in onomwonden taal werd opgeroepen tot het vermoorden van politieagenten in de Schilderswijk.
Uit eerder onderzoek van BNR bleek al dat de Nederlandse overheid weinig tot geen technische middelen heeft om de verspreiding van dit soort content tegen te gaan. Zo haalde de politie in 2021 twee Telegramgroepen van complotdenkers offline, maar moest ze hiervoor de telefoon van de beheerder in beslag nemen. Bij andere sociale media is dit geregeld via officiële procedures.
Grapperhaus nam initiatief, coronarellen aanleiding
Interne documenten laten zien dat toenmalige minister van Justitie Ferd Grapperhaus daarom ook op andere wijze wilde ingrijpen, namelijk door de VAE om hulp te vragen bij het 'aanspreken' van Telegram. 'Haatzaaien en opruiing in relatie tot de Covid-rellen' worden samen met rechts-extremisme als belangrijkste aanleiding hiervoor genoemd.
Het ministerie trok in het dossier nauw op met Duitsland, zo blijkt uit de stukken. In dezelfde maand dat de ambassadeur de VAE aanspoorde tot actie haalde Telegram zestig Duitse Telegramgroepen offline die onder meer desinformatie omtrent het coronavirus verspreidden.
Nederland wilde dat de regering van de Emiraten Telegram ook vroeg een officieel contactpunt te benoemen waar Nederlandse autoriteiten onder meer verzoeken tot verwijdering van content konden indienen. Dit is onder Europese internetwetgeving verplicht. In de stukken wordt de mogelijkheid besproken een boete op te leggen aan het bedrijf als het niet aan deze eisen voldoet 'ook al is het gevestigd buiten de EU'.
Grapperhaus hield mogelijkheid verbod open
De Duitse overheid dreigde indertijd zelfs met een verbod op de app. Minister van Justitie Dylan Yesilgöz noemde zo'n verbod toen in antwoord op Kamervragen 'in ieder geval op dit moment een stap te ver'. In de documenten die het Ministerie van Justitie en Veiligheid vrijgaf, grotendeels nog onder Grapperhaus tot stand gekomen, wordt deze mogelijkheid wel expliciet benoemd. 'Op den duur kan de minister ook niet uitsluiten dat [Telegram] geen toegang meer krijgt tot het web in de EU', zo wordt in een van de stukken gesteld.
Uit navraag bij het ministerie van Justitie en Veiligheid en Buitenlandse Zaken blijkt dat men nooit een officiële reactie heeft gekregen van de Emiraten op het verzoek om hulp. Ook is er nog steeds geen contactpunt voor de Nederlandse overheid gerealiseerd.
De Haagse ambassade van de VAE reageerde niet op verzoeken om commentaar. De VAE hebben zelf een belang in de berichtendienst. Via zijn soevereine staatsfonds investeerde het Golfstaatje in 2021 namelijk 150 miljoen dollar in het berichtenplatform.