Liveblog | Prinsjesdag 2023; Onder Willem-Alexander stijgen kosten koningshuis het hardst

• 'Het leek erop dat Rutte afscheid nam in deze troonrede'
• Nederland haalt NAVO-norm niet, 'personeelstekort en overspannen defensie-industrie'
• 'Respect voor jonge boeren'
• 'Ondernemers worden door de politiek te vaak als cash cow gezien'

Dit liveblog wordt niet meer bijgewerkt.

Dankzij de miljoenennota, die twee miljard euro vrijmaakt om armoede aan te pakken, kunnen we volgens demissionair minister van Financiën Sigrid Kaag 'echt een klap slaan'. Over de hoogte van het bedrag kan je twisten, erkent ze. 'Sommige partijen zullen zeggen dat het te weinig is.'

Terugblikkend op haar rol als minister van Financiën zegt Kaag dat het 'een eervolle en bijzondere rol is die je mag vervullen als minister'. Over wat ze er het meest aan zal missen, moet ze nog even nadenken. 'Dat ga ik pas beseffen als ik echt onthecht ben. Nu zitten we er nog middenin, zelfs al zijn we demissionair.'

Niet eerder stegen de kosten voor het koninklijk huis zo hard sinds het koningschap van Willem-Alexander. Dat blijkt uit een vergelijking van de begrotingen van de afgelopen tien jaar. Er gaat volgend jaar bijna 55,9 miljoen euro naar het koningshuis, ruim 11 procent meer dan dit jaar. Koning Willem-Alexander zit sinds 2013 op de troon.

De stijging zit vooral in de zogeheten functionele kosten van de koning, die komend jaar met 4,5 miljoen euro stijgen. Het budget van de dienst van het koninklijk huis wordt 'in verband met de sterk gestegen kosten van ICT en informatiebeveiliging' structureel met 2,5 miljoen euro opgehoogd.

Het is aan het nieuwe kabinet om een goede balans te vinden tussen een hoger minimumloon, toeslagen en fiscale maatregelen, zegt minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en viceminister-president Karien van Gennip. 'Vorig jaar was een verhoging van 10 procent van het minimumloon noodzakelijk voor de koopkracht, nu kunnen mogelijk andere maatregelen worden ingezet.'

De lijsttrekker van het CDA, Henri Bontenbal, zegt blij te zijn dat in de miljoenennota kinderarmoede wordt aangepakt, maar waarschuwt ook dat je bestaanszekerheid niet zomaar oplost. Dat een bredere aanpak ontbreekt, is volgens hem een gevolg van de val van het kabinet. 'En dat neem ik de VVD nog steeds kwalijk.'

In de troonrede spreekt koning Willem-Alexander dinsdag van toekomstperspectief en duidelijkheid, maar beide zijn voor boeren ver te zoeken. Dit zegt boerenactiegroep Agractie dinsdag. 'Helaas zien we dat de overheid nog steeds geen bijdrage wil leveren aan méér boerennatuur en landschap door hier substantieel meer financiën voor te reserveren.'

De actiegroep merkt dat in de troonrede aandacht is voor jonge boeren en voor biologische producten. Agractie vreest echter dat de andere boeren worden vergeten die ook nog tientallen jaren door willen gaan met hun bedrijf. De aandacht voor biologische productie vindt de actiegroep 'prima, maar het aanbod moet de vraag volgen'.

Het afschaffen van de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening was een historische fout. Nu die in kabinet-Rutte IV is teruggekeerd werd meteen een vliegende start gemaakt, met landelijke afspraken over hoeveel en waar er gebouwd wordt, zegt demissionair minister voor Volkshuisvesting Hugo de Jonge. 'De volkshuisvesting verdraagt geen stilstand, we moeten doorbouwen, doorbouwen, doorbouwen.'

Voor demissionair premier Mark Rutte was het vandaag hoogstwaarschijnlijk zijn laatste Prinsjesdag. Aan een nieuw kabinet wil hij meegeven dat het belangrijk is om tijdens het besturen de balans te houden. 'Bijvoorbeeld op het onderwerp stikstof. Als je daar nu hele grote stappen zet, dan ben je de boeren kwijt.' Hij noemt het 'besturen in grijstinten', 'dingen stap voor stap doen'.

De val van het kabinet noemt Mark Rutte 'doodzonde, maar geen schande', want het is 'iets wat kan gebeuren in de politiek'. En zijn opvolger zal zich volgens de demissionaire premier vooral over het klimaat, veiligheid en de woningnood moeten buigen.

Volgens BBB-leider Caroline van der Plas zat de troonrede die vandaag door koning Willem Alexander is uitgesproken, vol met dezelfde riedels die door demissionair minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) al veel langer worden herhaald. Het verschil met haar eigen terugkerende argumenten is dat 'mijn riedel klopt', zegt Van der Plas bij BNR.

Volgens demissionair minister van Defensie Kajsa Ollongren haalt Nederland de NAVO-norm volgend jaar net aan niet, omdat er sprake is van een krappe arbeidsmarkt en een overspannen geraakte defensie-industrie vanwege de oorlog in Oekraïne. 'Er wordt ontzettend veel besteld, de productielijnen worden opgestart, maar het is nog niet op het niveau waarop het zou moeten zijn', aldus Ollongren bij BNR.

'Defensie heeft er ontzettend veel geld bijgekregen, van 15 miljard euro naar 21 miljard euro.' Dat geld wil de demissionair minister uiteraard zo snel mogelijk uitgeven, zegt zij. 'Maar dat moet wel lukken.' Dat is niet het geval, en dus wordt er geld doorgeschoven naar de komende jaren.

Het is aan het nieuwe kabinet om een goede balans te vinden tussen een hoger minimumloon, toeslagen en fiscale maatregelen, zegt demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en viceminister-president Karien van Gennip bij BNR.

Met name het minimumloon en toeslagen zijn volgens haar communicerende vaten. 'Wil je de toeslagen afschaffen, dan moet je naar het minimumloon kijken. Als je het minimumloon verhoogt, moet je de toeslagen verlagen.'

De koning heeft terecht gezegd dat we van de armoedebestrijding daadkrachtig werk gaan maken, zegt ChirstenUnie-fractievoorzitter Mirjam Bikker bij BNR. 'We zien dat het kabinet 2 miljard investeert, heel gericht, in de huurtoeslag en kindgebonden budget.'

Zij vindt dan ook dat haar partijgenoot Carola Schouten, demissionair minister voor Armoedebeleid, en dit kabinet een belangrijke stap zetten. Wel ziet zij dat het heel belangrijk is om morgen en overmorgen in de Tweede Kamer het gesprek te voeren over hoe mensen van de onderkant van de samenleving en de middenklasse de rekeningen kunnen blijven betalen.

Volgens demissionair staatssecretaris Marnix van Rij Voor Fiscaliteit en Belastingdienst moeten politici oppassen bij het doen van beloftes wat betreft wijzigingen in het fiscale stelsel.

‘Wetgeving fundamenteel veranderen zoals bij een stelselwijziging kost je sowieso anderhalf jaar qua wetgeving', zegt hij bij BNR. 'Het kost als je eerlijk bent twee kabinetsperiodes om een stelsel zowel qua wetgeving als uitvoering op orde te hebben.’

Demissionair minister Micky Adriaansens van Economische Zaken zegt bij BNR trots te zijn op het pakket dat er ligt waarmee 2 miljard euro kan worden uitgetrokken voor armoedebestrijding. 'We hebben een balans gevonden in hoe dat betaald moet worden. En een deel daarvan wordt door het bedrijfsleven betaald.'

Maar volgens haar is het ook belangrijk om erop te letten dat er niet te veel lasten bij de ondernemer terechtkomen, en om te blijven investeren in het bedrijfsleven. 'Door te helpen met het investeren in verduurzaming. En we doen ook iets aan de innoveren.'

'Ik heb naar de troonrede geluisterd met het idee dat dit wel eens mijn eerste en mijn laatste Prinsjesdag zou kunnen zijn', zegt demissionair minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Piet Adema bij BNR. Hij leidde de onderhandelingen om tot landbouwkoord te komen, maar dat overleg klapte eerder dit jaar omdat LTO (Land- en Tuinbouworganisatie) Nederland uit de gesprekken stapte.

'We waren al een heel eind gekomen en er zaten ook partijen aan tafel die wel tevreden waren.' Adema heeft tijdens die gesprekken veel respect gekregen voor het enthousiasme van de jonge boeren, die ook aan tafel zaten bij de overleggen. 'Die willen stappen zetten, maar hebben hulp nodig van de overheid.' Voor jonge biologische boeren die een bedrijf willen overnemen, komt 100 miljoen euro beschikbaar, bleek vandaag uit de begroting.

Volgens demissionair minister Dilan Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid moet de 112 miljoen die wordt uitgetrokken voor de bescherming van de rechtsstaat vooral worden gebruikt om meer personeel aan te nemen, zegt ze tegen BNR.

'Gelukkig zijn er mensen die dat belangrijke werk willen doen en die hebben we ook hard nodig. Ondertussen zijn we ook dat hele stelsel van bewaken en beveiligen aan het hervormen. Dat betekent dat we ook veel meer investeren in nieuwe vormen van bewaking, beveiliging en technische mogelijkheden. Dus we kunnen dat geld heel goed gebruiken.'

De oorlog in Oekraïne blijft voor het ministerie van Buitenlandse Zaken ook volgend jaar het belangrijkste onderwerp. 'Ook komend jaar kan Oekraïne op Nederland rekenen als het gaat om humanitaire en militaire hulp, economische ondersteuning en wederopbouw', meldt het departement op Prinsjesdag.

Nederland is sinds de Russische inval in Oekraïne vorig jaar februari een voortrekker van de steun aan de regering in Kiev. Het kabinet heeft inmiddels al zo'n 2 miljard euro aan militaire hulp gegeven. Van de begroting van het ministerie van ruim 13 miljard euro gaat 11,2 miljard als afdracht naar Brussel.

Het kabinet investeert onder meer in het 'versterken van economische veiligheid', zo blijkt tijdens Prinsjesdag uit de begroting van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Dat budget is gericht op 'sensitieve technologieën, innovaties en daaraan gekoppelde ondernemingen en vitale aanbieders in Nederland te houden'. Hiervoor wordt 100 miljoen euro uitgetrokken.

Ook gaat er 100 miljoen euro naar veelbelovende start-ups waarvan verwacht wordt dat ze groter kunnen worden, blijkt uit de begroting. Het gaat om extra geld, aldus het ministerie, dat beschikbaar komt via een Europees investeringsfonds. Het bedrijfsleven kan voor financiering ook een beroep blijven doen op het Nationaal Groeifonds, een pot van 20 miljard euro.

Jonge boeren die willen investeren in een duurzame toekomst moeten daarvoor de ruimte krijgen, vindt het kabinet. Voor jonge biologische boeren die een bedrijf willen overnemen, komt 100 miljoen euro beschikbaar. Dat blijkt op Prinsjesdag uit de begroting van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

De zogenoemde 'vestigingssteun', zoals de pot heet, past bij duurzame doelstellingen van het demissionaire kabinet. Dat wil dat in 2030 15 procent van de totale landbouwgrond in Nederland biologisch is. Dit voornemen stond als zodanig ook vermeld in het concept-landbouwakkoord, dat er nooit kwam omdat het overleg erover klapte.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V) trekt in 2024 ruim 4 miljard euro uit voor asiel en migratie. Daarnaast maakt het 3,2 miljard euro vrij voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne, blijkt uit de op Prinsjesdag gepresenteerde begroting van het ministerie. Het ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking reserveert ook ruim 1,3 miljard euro voor de opvang van eerstejaars asielzoekers.

Met de ruim 4 miljard euro wil het ministerie meer grip krijgen op de instroom van asielzoekers, de uitstroom versnellen en de doorstroom verbeteren. Daarnaast wordt toegewerkt naar een stabiele opvangcapaciteit bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), meldt J&V. De vaste capaciteit wordt geleidelijk aan uitgebreid naar 41.000 opvangplekken.

Voor het oplossen van de woningnood zijn grote ambities geformuleerd: 900.000 woningen tot één miljoen in 2030. Maar de laatste cijfers over de actuele productie wijzen op een andere situatie, ziet hoogleraar Economie en Overheidsfinanciën Bas Jacobs.

Er zijn externe ontwikkelingen, zoals de gestegen rentes, de hogere loonkosten, de hogere bouwkosten, waardoor woningbouw moeilijker te realiseren is. Maar het beleid van Hugo de Jonge heeft niet bijgedragen aan het aanjagen van de woningbouwproductie, maar eerder heeft vertraagd.'

Het zijn toch de toeslagen die het een en ander moeten repareren, blijkt uit de troonrede. Diezelfde toeslagen waarvan dit kabinet het liefst afscheid had willen nemen. Volgens Bas Jacobs, hoogleraar Economie en Overheidsfinanciën, kan dat ook bijna niet anders. ‘Het is inderdaad de enige manier om de lage inkomens tegemoet te komen. Dat kan je doen via uitkeringen en via belastingkortingen, maar die kunnen niet worden verzilverd door mensen met een te laag belastbaar inkomen. De toeslagen zijn een belangrijke poot in het armoedebeleid.'

'Het is het kabinet menens om die armoedecijfers vlak voor de verkiezingen weg te poetsen, ze willen niet de campagne ingaan als het kabinet dat de armoede liet oplopen.’

Ouderenorganisaties maken zich grote zorgen over de geplande bezuinigingen op de ouderenzorg. Een belangrijk deel van de geplande bezuinigingen in de sector is geschrapt, maar met alles wat overblijft, voorziet de Seniorencoalitie problemen.

'Met de resterende maatregelen zet het demissionaire kabinet zelf een rem op het eigen beleid om mensen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen', schrijft de Seniorencoalitie dinsdag na afloop van de troonrede. 'De drempel om te verhuizen naar een verpleeghuis is al sterk verhoogd. Ook mag er geen uitbreiding van bedden meer plaatsvinden.'

Een meerderheid in de Tweede Kamer had begin september onder meer de bezuinigingen op de ouderenzorg controversieel verklaard. Dat houdt in dat dit onderwerp niet meer door het demissionaire kabinet kan worden behandeld.

Een zin in uit de troonrede zat direct in de irritatiezone van Mirjam van der Linden, co-oprichter van Ondernemend Nederland. 'De koning zei dat bedrijven zorgen voor de financiële mogelijkheden om de maatschappelijke uitdagingen op te lossen.' Volgens haar lossen bedrijven veel maatschappelijke problemen op. 'Maar het bedrijfsleven doet natuurlijk meer dan alleen geld leveren voor de begroting.'

Van der Linden merkte op dat er vanuit te politiek te vaak op deze manier naar ondernemers wordt gekeken, 'als cash cow om de begroting weer rond te krijgen'.

Het verhogen van de huurtoeslag is een goed middel om financieel kwetsbare mensen te ondersteunen, stelt de koepelvereniging voor woningcorporaties Aedes in een reactie op de troonrede. Het verhogen van die toeslag moet voorkomen dat gezinnen met de laagste inkomens er volgend jaar te veel op achteruitgaan, zei koning Willem-Alexander in die rede.

'Dit kabinet laat gelukkig zien oog te hebben voor de bestaanszekerheid voor een grote groep mensen. Hoewel demissionair, het kabinet moet doorgaan met het aanpakken van de wooncrisis', zegt Aedes-voorzitter Martin van Rijn.

Door de nieuwe eisen voor natuur, milieu, klimaat en dierenwelzijn zal ons voedsel 'onvermijdelijk in prijs blijven stijgen', reageert Land- en Tuinbouworganisatie Nederland op de troonrede. LTO Nederland wil dat de politiek voorkomt dat 'voedselarmoede een nieuw maatschappelijk probleem wordt.'

De landbouwbranchevereniging wil dat de overheid een bijdrage gaat leveren aan onder meer de vergroening van de landbouw. Ook wil LTO dat er in de miljoenennota voor volgend jaar een bedrag van 750 miljoen euro gereserveerd wordt voor natuurbeheer. LTO-voorzitter Sjaak van der Tak wil onder meer dat er een 'een heldere, toekomstgerichte Voedselvisie 2050' gemaakt wordt, samen met de sector.

De koopkracht van werkende Nederlanders moet omhoog, 'anders is het dweilen met de kraan open'. Dat stellen vakbonden FNV en CNV in een reactie op de troonrede. 'Er zijn nu structurele oplossingen nodig om de inkomenscrisis aan te pakken', meent FNV-voorzitter Tuur Elzinga.

CNV-voorzitter Piet Fortuin acht het noodzakelijk de nettolonen te verhogen 'om de koopkracht van werkend Nederland op peil te houden'. Ook moet volgens hem de belasting op arbeid omlaag. 'Werken moet weer lonen. Zeker in deze krappe arbeidsmarkt.'

Vakbond VCP vindt eveneens dat niet iedereen met een baan profiteert. VCP-voorzitter Nic van Holstein merkt dat er veel onrust en onzekerheid is bij huishoudens, door hoge energie-, mobiliteits- en zorgkosten, evenals de inflatie. 'Helaas worden de brede middengroepen in de kabinetsplannen wederom vergeten.'

Het is verstandig dat het kabinet investeert in duurzame energie en infrastructuur om de klimaatdoelen te halen, waarbij het 'stevig blijft inzetten' op industrie- en klimaatbeleid. Zo luidt de reactie van de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) op de troonrede.

Volgens de VNCI is de industrie gebaat bij duidelijkheid over klimaatbeleid en helderheid over de uitvoering daarvan. De vereniging 'is daarom blij dat het demissionaire kabinet op de ingeslagen weg doorgaat, zodat we in de komende verkiezingsperiode geen tijd verliezen'. Wat daarbij helpt, is dat de Tweede Kamer de klimaatagenda niet controversieel heeft verklaard.

Roderik van Grieken, directeur van het Nederlands debat instituut, vond dat er in de troonrede weinig aandacht uitging naar de zorg. 'Die kwam er bekaaid vanaf.' Wel zag hij dat andere onderwerpen uitgebreid aan bod kwamen, zoals de rechtsstaat. 'Het belang daarvan is meerdere keren genoemd. Ik vind het mooi dat dit niet werd gezien als alleen de verantwoordelijkheid van de overheid, maar van iedereen die luisterde.'

Verder viel het hem op dat het slavernijverleden meermaals in de troonrede terugkwam. 'Dat is bijzonder omdat we weten dat de koning bij dat onderwerp persoonlijk betrokken is', aldus Van Grieken.

Twee dingen zijn politiek verslaggever Mats Akkerman opgevallen aan de troonrede: aan de ene kant was het een persoonlijke terugblik van koning Willem-Alexander op tien jaar koningschap. 'Tien jaar geleden mocht ik voor het eerst in uw midden de troonrede uitspreken. Tien jaar waarop ik dankbaar terugkijk', zei de koning.

Aan de andere kant klonk het ook als een troonrede waarin Mark Rutte afscheid nam, viel Akkerman op. Er kwamen een aantal punten uit zijn dertien jaar premierschap voorbij. De koning: 'De demissionaire status van het kabinet betekent onvermijdelijk terughoudendheid in het doen van nieuwe voorstellen (...) Er zijn onderwerpen die hoe dan ook om daadkracht vragen.' Hij noemde toen onderwerpen als de toeslagenaffaire, Groningen, MH17 en Oekraïne.

Rond 13:20 uur zal koning Willem-Alexander met de troonrede beginnen. Er is al het één en ander uitgelekt, bijvoorbeeld dat er 2 miljard euro wordt uitgetrokken voor armoedebestrijding. 'Het kan bijna niet anders dan dat de Koning daarbij stil gaat staan', zegt politiek verslaggever Mats Akkerman. 'Net als bij de oorlog in Oekraïne.'

Akkerman zag de troonrede onder de afgelopen kabinetten van Mark Rutte steeds iets langer worden, 'maar omdat het kabinet dit jaar demissionair is, zal die mogelijk weer wat korter zijn.' Het officiële gedeelte van Prinsjesdag is normaal gesproken in de Ridderzaal op het Binnenhof, maar dat wordt gerestaureerd.

Het koninklijk gezelschap is vertrokken richting de Koninklijke Schouwburg, waar koning Willem-Alexander de troonrede zal voorlezen. In de glazen koets zitten koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Amalia. In de gala-glasberline ervoor zitten prinses Alexia, prins Constantijn en prinses Laurentien.

De koetsen rijden via Noordeinde, de Heulstraat, Kneuterdijk, Lange Voorhout en het Tournooiveld naar de Koninklijke Schouwburg. Vanwege de verbouwing van de Ridderzaal wordt de troonrede vanuit daar voorgelezen.

Mensen die misschien zouden willen demonstreren langs de route van de glazen koets worden daar weggehaald door de politie, meldt ANP. Enkele mensen zijn gearresteerd of weggeleid, en agenten hebben een groep mensen omsingeld.

In een zijstraat van het Lange Voorhout, een eindje verderop langs de route, hielde de politie enkele mensen staande met mogelijk demonstratievlaggen. Ze moesten hun legitimatie laten zien. Eerder werd een man aangehouden op de hoek van de Heulstraat en de Kneuterdijk in Den Haag, niet ver van Paleis Noordeinde. Het is niet helemaal duidelijk waarom.

Online is er nauwelijks interesse voor Prinsjesdag of de begroting van een demissionair kabinet. Dat blijkt uit onderzoek van campagnebureau Hibou dat in kaart bracht hoe er afgelopen week online werd gediscussieerd over Prinsjesdag.

De volumedaling heeft dan vooral betrekking op het aantal berichten over het kabinet in het algemeen, zegt datamanager Aniek Schmal van Hibou. 'Het vertrouwen daarin, maar ook eigenlijk over Prinsjesdag.' De daling is met zeventig procent substantieel: 'Waar we vorig jaar echt nog 70.000 berichten voor jullie hebben geanalyseerd over het kabinet, daar zijn er nu nog maar 21.000.' Over Prinsjesdag is het nóg dramatischer: van 12.000 naar 5.000.

In Den Haag zijn voor de elfde dag op rij actievoerders van Extinction Rebellion (XR) de snelweg A12 opgelopen. Langs de kant van de weg zitten tientallen sympathisanten. Een deel van de weg is afgesloten: verkeer kan de stad wel in, maar niet uit.

Sommige demonstranten hebben bordjes bij zich die te maken hebben met Prinsjesdag, met teksten als 'Zal de koning ons redden' en 'Miljoenennota, miljardensubsidies'. Ook dragen enkele actievoerders een kroontje of een hoedje. De actiegroep wil doorgaan tot de overheid stopt met het steunen van de fossiele industrie.

BNR verslaggever Jigal Krant heeft vanochtend samen met de Haagse burgemeester Jan van Zanen alvast een kijkje genomen langs de route die de koets vandaag aflegt, van het Paleis Noordeinde naar de Koninklijke Schouwburg. 'Ik kijk of alles gelukt is en of het er een beetje netjes uitziet', zegt Van Zanen. Al twijfelt hij er eigenlijk niet aan dat het goed geregeld is, want 'Den Haag doet dit graag, het is een mooie traditie en ik hoop voor iedereen dat het een mooi feest wordt'.

Toch zal deze dag niet geheel zorgeloos zijn voor de Haagse burgemeester. Extinction Rebellion heeft namelijk aangekondigd ook op Prinsjesdag uit protest de A12 te blokkeren. 'Het is echt vreselijk, want het vergt heel veel capaciteit. Demonstreren moet kunnen, maar doe het op een plek waar het veilig kan, zonder dat je andere mensen lastig valt en zonder dat het systeem wordt ontwricht', aldus Van Zanen.

Een man is dinsdagochtend gearresteerd langs de route waar de glazen koets met koning Willem-Alexander en koningin Máxima later langsrijdt, meldt ANP. De reden is niet duidelijk. Agenten overmeesterden de man op de hoek van de Heulstraat en de Kneuterdijk in Den Haag, niet ver van Paleis Noordeinde. De man zei dat hij een eenmansdemonstratie hield. Na zijn arrestatie werd hij meegenomen in een busje.

Een eindje verderop staan enkele mensen met witte jassen, met op de achterkant het logo van Samen Voor Nederland, een organisatie die regelmatig demonstreert tegen beleid van de overheid.

Ook de rijksbegroting van een demissionair kabinet draait om de betaalbaarheid van de plannen. In dit geval draait Prinsjesdag ook om de verkiezingen in november; er is politiek gewin te halen op deze derde dinsdag van september. Bestaanszekerheid is hier cruciaal, zegt Mariken van der Velde, docent politicologie aan de VU in Amsterdam. 'Geen van de partijen wil doen voorkomen dat ze tegen bestaanszekerheid zijn.'

Burgemeester Jan van Zanen van Den Haag maakt zich grote zorgen over de aangekondigde blokkade van de A12 door Extinction Rebellion op Prinsjesdag. Die ontwricht het systeem van politie en justitie, zegt hij. De klimaatactivisten moeten zich aan de regels houden, aldus de burgemeester.

'Het baart me grote zorgen', zegt hij. 'Dit is echt vreselijk, kost heel veel capaciteit. En over de ruggen van de politieagenten die de mensen steeds van die weg af moeten dragen. Deze mensen zijn niet boven de wet verheven, ze moeten zich gewoon aan de regels houden.'

Nu zo'n beetje bijna alle politieke partijen nog aan de begroting willen gaan sleutelen, dringt de vraag zich op: wat is de begroting waard? 'Het is campagnetijd', zegt politiek verslaggever Mats Akkerman, 'Al die partijen willen laten zien waar ze voor staan. Er hangt een soort politieke wolk boven die begroting.' Die er dus met de algemene beschouwingen zomaar al heel anders uit kan zien.

Armoedebestrijding neemt weliswaar een centrale plaats in in de begrotingsplannen van het demissionaire kabinet, volgens docent politicologie Mariken van der Velde van de VU Amsterdam wordt armoede voor allerlei zaken gebruikt. 'Er zijn verschillende manieren om armoede in te zetten voor je eigen stokpaardje.'

Pieter Omtzigt (Nieuw Sociaal Contract) is voor veel Nederlanders de meest gewaardeerde politicus. In een representatieve peiling van Ipsos in opdracht van de NOS krijgt Omtzigt het hoogste rapportcijfer: een 7. Hij wordt gevolgd door Caroline van der Plas (BBB) met een 6,1 en VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz (VVD), die een 5,9 krijgt.

Omtzigt wordt gezien als het meest inspirerend, hij weet wat er leeft, is betrouwbaar en daadkrachtig, aldus de NOS. Ook de twee voorgaande jaren kreeg Omtzigt de beste beoordelingen. De minste waardering is er voor Thierry Baudet. Hij scoort met een 2,6 het laagste cijfer.

Ondernemers kijken met spanning, maar ook met zorg naar wat de begroting voor hen in petto heeft. Een belangrijk punt voor hen is consistentie in beleid, zegt voorzitter Hans Biesheuvel van Ondernemend Nederland. 'Er wordt nogal eens aan knoppen gedraaid in Den Haag, ondernemers worden daar helemaal gek van.'

Bij Paleis Noordeinde in Den Haag staan dinsdagochtend vroeg al de eerste mensen klaar om later op deze Prinsjesdag een glimp op te kunnen vangen van de glazen koets met daarin koning Willem-Alexander. De fans dragen oranje kleding.

De koning, koningin Máxima en de prinsessen Amalia en Alexia rijden straks van Paleis Noordeinde naar de Koninklijke Schouwburg, waar Willem-Alexander de troonrede zal uitspreken.

Het demissionaire kabinet-Rutte IV presenteert vandaag de begroting, maar zoals gebruikelijk zijn de plannen uit de miljoenennota deels gelekt. Hamvraag is hoeveel er van die begroting overblijft, want alle partijen willen de begroting nog op de schop nemen. 'De campagne is duidelijk begonnen', zegt politiek verslaggever Mats Akkerman.

Het hoge verloop van politici in Den Haag zorgt voorlopig niet voor meer vertrouwen in de landelijke politiek. Maar een kwart van de kiezers (25 procent) heeft nu een hoge pet op van Den Haag, evenveel als voor de aanstelling van veel nieuwe kopstukken.

Dat blijkt uit het jaarlijkse Prinsjesdagonderzoek van EenVandaag, dit keer onder ruim 29.000 leden van het Opiniepanel. De relatie tussen de burger en de landelijke politiek is al een tijd verstoord.

Zijn vierde kabinet is dan gevallen, demissionair premier Mark Rutte presenteert op zijn in principe laatste Prinsjesdag als minister-president niet een begroting die slechts 'een routineklus' is.

Zijn kabinet heeft gedaan wat nodig is, zei Rutte eerder deze maand in zijn persconferentie. Toch zal het een bescheiden begroting zijn, met vooral ingrepen om ervoor te zorgen dat 'de mensen met de lagere inkomens niet onder nul zakken'.

Het parlementaire jaar begint met Prinsjesdag. Door de demissionaire status van het kabinet is het minder spannend dan andere jaren. Partijen zijn vooral bezig met de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 22 november.

De koning gaat tijdens de troonrede in op de plannen van het kabinet. Daarna komt minister Sigrid Kaag (Financiën) met de miljoenennota. Het is grotendeels een 'beleidsarme' begroting, omdat de coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie is gevallen.

Duizenden mensen reizen dinsdag naar het centrum van Den Haag om een glimp op te vangen van Prinsjesdag. Koning Willem-Alexander, koningin Máxima, de prinsessen Amalia en Alexia en anderen worden dan van Paleis Noordeinde naar de Koninklijke Schouwburg gebracht.

Het is een van de drukste dagen van het jaar in de hofstad en er worden veel voorzorgsmaatregelen genomen. Op enkele honderden meters van de route blokkeren aanhangers van Extinction Rebellion al anderhalve week lang elke dag de snelweg A12. Ze willen dat ook dinsdag doen.

De NVM vraagt op Prinsjesdag opnieuw aandacht voor de woningnood in Nederland. In een paginagrote advertentie in De Telegraaf roept de makelaarsvereniging de overheid op om de woningnood samen met de makelaarsvereniging aan te pakken.

'Want het spoedig oplossen van dit probleem is goed voor alle Nederlanders. Het bouwen levert banen op, zorgt voor versnelling van verduurzaming en jaagt de economie aan', stelt de NVM. Volgens de NVM zijn 826.800 mensen in Nederland op zoek naar een eigen woning.