Een woordvoerder van Spotify liet onlangs aan Amerikaanse media weten, dat sinds de start van de coronapandemie ruim 20.000 podcastafleveringen zijn verwijderd vanwege desinformatie. Het lijkt erop dat Nederlandstalige podcasts die dans zijn ontsprongen, want grote hoeveelheden podcasts met daarin onjuiste beweringen over het coronavirus en vaccins, blijven te beluisteren. In sommige gevallen gaat het om content die op andere platforms, zoals Youtube, wél werd verwijderd, omdat het was aangemerkt als desinformatie.
Lange Frans, Willem Engel
Zo zijn podcasts van Lange Frans waar desinformatie in voorkomt, nog gewoon te beluisteren. YouTube verwijderde vorig jaar het kanaal en alle content van de rapper, vanwege ‘aangescherpte regels op het gebied van bijvoorbeeld haat, intimidatie en (medische) misinformatie’.
In de eerste aflevering van deze podcast, prijst Viruswaarheid-voorman Willem Engel hydroxychloroquine aan, als medicijn dat zou kunnen voorkomen dat iemand ernstig ziek wordt door een coronabesmetting. Het is bewezen dat dit niet klopt. Hydroxchloroquine kan zelfs ernstige bijwerkingen veroorzaken, zoals hartritmestoornissen. Artsen kunnen worden beboet als ze het middel voorschrijven voor het behandelen van COVID-19.
Rob Elens is één van de huisartsen die hydroxchloroquine met dit doel aan patiënten voorschreef en werd daarvoor meerdere malen op de vingers getikt. Interviews met Elens over dit onderwerp werden van Youtube verwijderd. De rechter oordeelde dat het videoplatform dit mocht doen, na een kort geding dat Elens aan had gespannen.
Jorn Luka
Spotify biedt nog wél de mogelijkheid om kennis te nemen van de denkbeelden van Elens. In de podcast ‘Potkaars’, legt Elens uit waarom de verboden behandelmethoden volgens hem wel degelijk werken en wordt onder meer de aantoonbaar onjuiste bewering gedaan dat het coronavirus niet veel gevaarlijker is dan een flinke griepepidemie.
Ook podcastmaker Jorn Luka vond een veilige haven op Spotify, nadat enkele van zijn afleveringen door Youtube waren verwijderd. Een interview met complotdenker David Icke, die het coronavirus ‘een hoax’ noemt en beweert dat de wereld wordt gerund door een geheim genootschap van kwaadaardige reptielachtige wezens, werd door moderatoren van Youtube geschrapt. Op Spotify is het gesprek nog gewoon te beluisteren. Hetzelfde geldt voor een interview van Luka met Tweede Kamerlid Wybren van Haga.
'Spotify heeft een verantwoordelijkheid'
Staatssecretaris Van Huffelen hoopt dat Spotify meer gaat doen om de verspreiding van dergelijke misinformatie tegen te gaan. ‘Spotify heeft, net als andere online platformen, een verantwoordelijkheid naar de samenleving om desinformatie op hun platform aan te pakken, ‘zegt de staatssecretaris. ‘Het is goed dat Spotify al enige actie onderneemt tegen de desinformatie in podcasts over corona, maar ze kunnen meer doen voor een veilige digitale omgeving.’
De staatssecretaris roept Spotify daarom op om zich aan te sluiten bij de zogenaamde EU Code of Practice on Disinformation. Die code stelt dat bedrijven maatregelen moeten nemen tegen het verdienmodel rondom desinformatie en het rapporteren van desinformatie mogelijk moeten maken. Partijen die de code ondertekenen, spreken daarmee uit dat ze ernaar streven de verspreiding van ‘aantoonbaar foute of misleidende informatie’ tegen te gaan.
Neil Young en Joe Rogan
De manier waarop Spotify omgaat met desinformatie kwam deze week onder een vergrootglas te liggen, door een protest van de Canadese zanger Neil Young. Op eigen verzoek wordt de muziek van Young van het muziekplatform gehaald. Daarmee protesteert hij tegen het besluit van Spotify om een podcast van Joe Rogan niet offline te halen, waarin een viroloog werd geïnterviewd die desinformatie over coronavaccins verspreidde.
De Belgische viroloog Marc van Ranst staat bekend als een wetenschapper die op Twitter fel van leer trekt tegen de verspreiders van desinformatie. ‘Een pure schande’, noemt hij de beslissing van Spotify. ‘Het probleem is dat Spotify niet gezien wordt als sociale media. Dat ontsnapt dan aan de sociale controle die er op sociale media toch ergens wel is. Het heeft ermee te maken dat je ook niet echt kan klagen bij Spotify, als iets gezondheidsgevaarlijke content bevat. Dat is best wel gevaarlijk.’
Duidelijke richtlijnen en handvatten voor het tegengaan van de verspreiding van desinformatie heeft Spotify nu niet. Artsen en wetenschappers, vooral Amerikaanse, deden in een open brief de oproep om deze richtlijnen alsnog op te stellen. In Nederland laat artsenfederatie KNMG desgevraagd aan BNR weten deze oproep te onderschrijven. ‘Ook wij vinden dat Spotify meer werk moeten maken van het inperken van desinformatie, net als andere platforms die met algoritmes informatie gericht onder de aandacht brengen en zo bijdragen aan het laten ontstaan van informatiebubbels.’
Peter Burger, universitair docent in Leiden, doet onderzoek naar nepnieuws. Volgens Burger is Spotify lang over het hoofd gezien als vluchthaven voor complotdenkers. ‘Iedereen denkt bij Spotify direct aan muziek', zegt Burger. 'De realisatie dat er daar ook grote hoeveelheden desinformatie worden verspreid is nog niet bij iedereen ingedaald.’
Waterbedeffect
Het baart Burger zorgen dat complotdenkers die op Youtube worden geweerd, op Spotify precies dezelfde content gewoon kwijt kunnen. Burger spreekt van een waterbedeffect. ‘Het laat zien dat het maar gedeeltelijk werkt om verspreiders van desinformatie hun platform te ontnemen.’
Net als staatssecretaris Van Huffelen, vindt ook D66-Kamerlid Hind Dekker-Abdulaziz dat Spotify meer actie zou moeten ondernemen om de verspreiding van desinformatie tegen te gaan. ‘Spotify zegt zelf onveilige of misleidende informatie tegen te willen gaan, maar handhaaft vervolgens niet, terwijl ze wel geld verdienen aan dit soort content. We zien dat dit soort desinformatie grote impact heeft op de veiligheid en gezondheid van onze samenleving.’
Nederlandse Europarlementariërs willen ook dat het platform meer inspanningen levert. ‘Spotify moet niet achterop gaan lopen’, vindt VVD-Europarlementariër Bart Groothuis. Brussel heeft twee middelen om online platforms daartoe aan te zetten, waarvan de aankomende Digital Services Act het meest verplichtende karakter heeft. ‘Alles wat offline illegaal is, wordt ook illegaal online en van het web afgehaald.’
Het tweede instrument is de EU-gedragscode, waar de staatssecretaris dus van hoopt dat Spotify zich eraan committeert. Groothuis is dat met haar eens. ‘Freedom of speech is geen freedom of reach’, zegt hij. ‘De hele grote platforms gaan meedoen aan de Code of Practice en zeggen: we leggen het aan banden. We zijn geen grote censuurmachine, maar kijken naar wat een democratische rechtsstaat is.’
Dat Spotify de gedragscode niet onderschrijft, verontrust ook Kim van Sparrentak, Europarlementariër voor Groenlinks. ‘Als je op Youtube desinformatie hebt verspreid, word je er vanaf gehaald. Spotify heeft überhaupt geen regels waar je aan moet voldoen, om er iets op te zetten. Dat is heel kwalijk en iets dat echt niet kan, voor een platform dat zo’n groot bereik heeft.’
Spotify: geen commentaar
De baas van Spotify Benelux, Wilbert Mutsaers, wilde geen vragen van BNR beantwoorden. Een woordvoerder van Spotify liet weten geen commentaar te willen geven op de kwestie Rogan. Ook de vraag of er enige vorm van inhoudelijk toezicht is op Nederlandstalige content, bleef onbeantwoord.
