BNR stuitte op Facebook, Twitter en Telegram op meer dan 300 vermeldingen van adresgegevens van bestuurders. Sommige berichten werd enorm vaak gedeeld en gingen daardoor viral. Deze posts bereikten daardoor mogelijk honderdduizenden mensen.
Critici coronabeleid lopen voorop met doxing
Radicale critici van het coronabeleid lopen voorop bij het delen van persoonsgegevens van bestuurders, het zogenaamde ‘doxing’. De adressen worden meestal gedeeld met een oproep ‘een bloemetje’ of ‘een kaartje’ te sturen, maar oproepen tot geweld komen ook voor.
BNR vond de vermeldingen door op de platforms te zoeken op adressen van bestuurders. Deze methode onthult waarschijnlijk slechts het topje van de ijsberg, omdat grotendeels verborgen blijft wat in de gesloten groepen wordt geplaatst. Het gemak waarmee adressen in openbare posts kunnen worden gevonden, laat wel zien dat sociale mediaplatforms niet al het mogelijke doen om het doxen te stoppen.
Facebookpost met adres Kaag had enorm bereik
In sommige gevallen werken de algoritmes van de platforms de verspreiding van adresgegevens zelfs in de hand. Het meeste extreme voorbeeld betreft een artikel uit april 2021 waarin een anonieme blogger Sigrid Kaag afschildert als een pion van Klaus Schwab, de voorzitter van het World Economic Forum. Daarin wordt ook het toenmalig woonadres van Kaag genoemd en worden foto’s van het huis getoond.
De link naar dat artikel ging viral op Facebook: deze werd meer dan 2.000 keer gedeeld. Alleen al de openbare groepen waarin het bericht terecht kwam, hadden een gecombineerd bereik van 150.000 mensen. Het bericht kwam ook op Twitter terecht en werd daar meer dan 200 keer gedeeld.
Pas eind december 2021 kwam het bericht op de radar bij de factcheckers van het Duitse persbureau DPA, die in dienst van Facebook opereren. Na een aandachtige lezing voorzagen zij de post van een waarschuwingslabel, omdat er ‘gedeeltelijk onware informatie' in zou staan over het campagnebudget van D66. Tegen het doxen werd echter niet opgetreden en links naar het bericht bleven online staan. Kaag was toen al verhuisd naar een ander adres.
‘Techbedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen’
Volgens Tweede Kamerlid Lisa van Ginneken (D66) is dit soort verspreiding een gevolg van het verdienmodel van techbedrijven. 'Dat is erop gericht zoveel mogelijk reuring te veroorzaken. Opruiende informatie maakt het makkelijker de aandacht van gebruikers vast te houden.'
Van Ginneken wil dat Facebook en Twitter hun verantwoordelijkheid nemen en harder optreden tegen dergelijk content. Nieuwe Europese wetgeving gaat het mogelijk moeten maken om zware boetes op te leggen aan techbedrijven als ze hierin verzaken, zegt van Ginneken. Onder de Digital Services Act kunnen platforms die illegale content verspreiden zware geldboetes krijgen.
‘Met minimaal 50 man voor zijn deur’
Het thuisadres dat het meest gedeeld wordt op sociale media, is dat van voormalig coronaminister Hugo de Jonge. BNR stuitte ook op ronduit bedreigende teksten aan zijn adres.
Zo deed een anonieme gebruiker van een Telegramgroep met 12.000 leden begin december een oproep om te verzamelen voor het huis van De Jonge, ‘Niet gaan rellen gelijk, maar met minimaal 50 man voor z'n deur.’ Op Facebook zijn ook tientallen afbeeldingen te zien van een foto van De Jonge en zijn adres.
Ook niet-politici zijn doelwit
Niet alleen politici worden slachtoffer van doxing. Ook journalisten duiken op in lijstjes die rondgaan op Telegram. Zo kwam BNR de adressen tegen van een hoofdredacteur en individuele journalisten. Zelfs adresgegevens van topambtenaren worden gedeeld, onder hen een directeur van een grote overheidsinstantie.
Het delen van adresgegevens op sociale media is momenteel momenteel nog niet strafbaar, maar de Tweede Kamer nam vorig jaar vrijwel unaniem een motie aan die opriep om strafrechtelijke vervolging van doxers mogelijk te maken. Alleen Forum voor Democratie stemde toen tegen. De wetgeving die hier verandering in moet brengen, is in de maak, maar volgens Kamerlid Van Ginneken gaat dit niet snel genoeg. 'De minister mag wel meer tempo maken.'
Rutte IV afgeschermd in Kadaster
De overheid neemt online steeds meer maatregelen om de privacy van bestuurders en andere bedreigde personen te beschermen. De bewindspersonen van Rutte IV zijn bijvoorbeeld onzichtbaar gemaakt in het Kadaster, waardoor het onmogelijk is daar hun woonadressen te vinden, een ingreep die sinds 2018 wettelijk mogelijk is.
Twitter en Facebook verbieden het ongevraagd delen van adresgegevens en treden in sommige gevallen wel degelijk op. Zo verwijderde Twitter eerder deze maand de accounts van Viruswaarheid-voorman Willem Engel, nadat hij het adres van Sigrid Kaag online deelde. Telegram treedt nauwelijks op tegen doxing. Wel sloot het Openbaar Ministerie in september een tweetal kanalen op het medium waar onder meer adresgegevens gedeeld werden.
Facebook: 'geen invloed op de inhoud'
BNR vroeg Twitter en Facebook om een reactie. Facebook liet weten dat de factcheckers die het artikel over Sigrid Kaag beoordeelden onafhankelijk van het bedrijf opereren. Omdat het adres in de vorm van een link op het platform werd verspreid heeft Facebook 'geen invloed op de inhoud', aldus een woordvoerder.
De factcheckers van DPA, die de post met het adres van Kaag onder de loep namen, laten weten dat ze enkel de feitelijke informatie hebben gecheckt die in de betreffende post werd vermeld. 'In dit geval was het dus een factcheck puur en alleen over de campagnegelden van politieke partijen.'
DPA zegt zich uitsluitend bezig te houden met het checken van beweringen en niet met het handhaven van de richtlijnen van Facebook: 'Wij zijn een journalistieke organisatie die onafhankelijk opereert en zich in de samenwerking met Facebook alleen bezig houdt met het factchecken van feitelijke claims die op het platform geplaatst of gedeeld worden. De handhaving van de richtlijnen die Facebook voor haar community heeft opgesteld, waarvan doxing inderdaad een overtreding is, is niet in onze handen.'
