‘Dat in Spanje de spyware is gebruikt tegen regionale politici, is heel ernstig’, zegt In ’t Veld die namens het Europees Parlement het onderzoek naar de afluistersoftware Pegasus leidt. ‘Spanje is het zoveelste in een lange lijst met landen waar deze software wordt gebruikt tegen eigen burgers. Eerder hebben we het al gezien in Polen, Griekenland en Hongarije. Spanje komt hier nu bij.'
Catalonië
Maandag werd bekend dat de mobiele telefoons van de Spaanse premier Pedro Sánchez en minister Margarita Robles van Defensie zijn afgeluisterd met behulp van Pegasus-software van het Israëlische bedrijf NSO. Wie er achter de hack zit en of de daders in opdracht van een ander land hebben gehandeld, is nog niet bekend.
De bekendmaking van de hack kwam kort nadat bekend werd dat regionale politici in Catalonië zouden zijn afgeluisterd door de Spaanse regering. Tientallen leiders en activisten van de Catalaanse separatistenbeweging zouden tussen 2017 en 2020 in de gaten zijn gehouden met de omstreden software Pegasus, die nu dus ook op de telefoon van de premier zelf is gevonden.
Strenge regels nodig
‘De Catalaanse kwestie staat wat mij betreft buiten deze discussie’, zegt In ’t Veld. ‘Het is duidelijk dat spyware breed wordt ingezet, en dat moet anders’. Begin 2023 wil de Europarlementariër een eerste versie met maatregelen presenteren. ‘Afluisteren is een heel zwaar middel, en zou alleen onder toezicht en met toetsing gebruikt mogen worden in specifieke gevallen’.
Het Spaanse ministerie van Defensie zei over het afluisteren van separatisten dat de software altijd ‘op legale wijze’ is gebruikt. Oppositiepartijen in Spanje spreken van 'een wel erg groot toeval' dat beide gevallen kort na elkaar bekend worden.
Catalonië riep in 2017 eenzijdig de onafhankelijkheid van Spanje uit, nadat veel mensen in een door Madrid verboden referendum voor afscheiding hadden gestemd. Nadien werden betrokken separatistenleiders opgepakt en berecht.
Afgelopen zondag kondigden de Spaanse regering én mensenrechtenombudsman twee losstaande onderzoeken naar deze mogelijke spionage door het kabinet en de overheid aan. Enkele Catalaanse politici hadden de druk op de regering in de dagen daarvoor flink opgevoerd, maar het ministerie van Defensie zegt dat de Pegasus-software altijd op legale wijze is gebruikt.
Ook NSO Group, het Israëlische bedrijf achter de software, heeft gezegd dat de aantijgingen niet kloppen. Het bedrijf beweert niets verkeerd te hebben gedaan en de software alleen te hebben verkocht aan regeringen in de strijd tegen terroristen en criminelen.
Toch ligt NSO wereldwijd onder vuur. Eind vorig jaar besloten de Verenigde Staten NSO op een zwarte lijst te plaatsen. Ook riepen Amnesty en 85 andere organisaties de EU op het cybersecuritybedrijf te straffen met sancties.
Lees ook | 'Europese organisatie tegen misbruik spionagesoftware nodig'
Watergate
Het Canadese Citizen Lab bracht in de zomer van 2021 het Pegasus-spionageschandaal naar buiten, waarbij journalisten en politici uit minstens 40 landen door inlichtingendiensten waren gehackt met de Pegasus-software uit Israël. Zo zou de oppositie in Polen in 2019 zijn bespioneerd met de software. Het wordt al het Poolse Watergate-schandaal genoemd. VVD-Europarlementariër Bart Groothuis pleit voor een Europees 'Citizen Lab', een organisatie tegen het misbruiken van spionagesoftware.