'Bosnische vluchtelingen kwamen per bus en trein naar Nederland'

Er is nooit een échte luchtbrug geweest zoals de PvdA eerder vandaag voorstelde om de huidige vluchtelingen over te brengen vanuit Turkije, zegt Eddy Engelsman, maar Nederland heeft wel eerder vluchtelingen geëvacueerd vanuit Bosnië. Dat gebeurde in 1992, midden in de Joegoslavische burgeroorlog, die van 1991-1999 woedde in Kroatië, Bosnië en Kosovo.

Engelsman, oud-ambtenaar bij het ministerie van Volksgezondheid, was destijds verantwoordelijk voor het vluchtelingenvraagstuk. Dat veel mensen naar ons land wilden, kwam volgens Engelsman deels door Nederlandse gastarbeiders die zich tot het lot van de vluchtelingen aangetrokken voelden, en daarheen gingen om hen naar Nederland te halen. "Op een gegeven moment vond de Tweede Kamer dat de meest kwetsbaren "geëvacueerd" moesten worden. Ik ben met een delegatie van Justitie, Vluchtelingenwerk en het Rode Kruis daarheen gegaan."

Selectieproces
De meest kwetsbaren werden in 10 bussen geladen en naar Zeewolde gereden, waar ze werden opgevangen in een vakantiepark. Later werden vluchtelingen ook per trein naar Nederland gebracht, maar het selectieproces bleek niet altijd goed te zijn gegaan. "Toen bleek dat het moeilijk vast te stellen was of de mensen die ooit waren geselecteerd als kwetsbaar - oude mensen en kinderen - ook in de treinen zaten. Ik herinner me nog goed dat ze aankwamen op een soort zijperron van Utrecht Centraal, en dat we met allemaal ambulances klaar stonden. Maar daar hadden we er heel weinig van nodig, want er zaten heel veel andere mensen in de trein dan ooit waren vastgesteld."

'Discussie werd anders gevoerd'
Ook de discussie over de opvang in Nederland verliep volgens Engelsman anders dan de vele discussies in de Kamer en tijdens inspraakavonden nu. Destijds waren er wel gemeenten die moeilijk deden over de korte termijn waarop de opvang geregeld moest worden, maar Engelsman kreeg het binnen korte tijd voor elkaar. "Ik herinner me nog Gilze-Rijen waar het vocht uit oude luchtmachtgebouwen sloeg. Wij zeiden 'dat kunnen we wel bewoonbaar maken'. Een paar politiemensen erbij, zei de gemeente, en dan ging het weer."

Emotionele toestanden
"Soms waren er ook emotionele toestanden", vertelt Engelsman. "Er was een asielzoekerscentrum gepland vlak naast het Haagse Benoordenhout, waar villa's waren. De inspraakavond was in het café van renbaan Duindigt. Mensen maakten grote bezwaren want er was een kinderboerderij. Misschien dat die Bosnische vluchtelingen kippetjes zouden slachten? Er waren toen allerlei menesen uit grote steden uit Joegoeslavië. Een arts uit Sarajevo vertelde dat ze op de vlucht waren en niet achterlijk of primitief waren."

Advies: blijf vertellen dat het gewone mensen zijn
Engelsman geeft als advies aan gemeenten nu: "Blijf gewoon vertellen wat voor mensen het zijn en dat de ervaringen positief zijn. Als er eenmaal azc's zijn, realiseren mensen uit de buurt zich dat het ook gewone mensen als henzelf zijn. Er is heel veel onzin over mensen verteld. Toen had men kennelijk meer oog voor de feiten."