De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) onderzocht de aantrekkelijkheid van Nederland als onderzoeksland. 'Het eerste wat blijkt is dat de kwaliteit van ons onderzoek in Nederland erg hoog is', zegt Tanja van der Lippe, voorzitter van de adviescommissie die de internationalisering van wetenschappelijk personeel in kaart bracht. Uit het onderzoek blijkt dat er ongeveer evenveel wetenschappers naar Nederland komen als dat er vertrekken. 'We concluderen dat er geen sprake is van een braindrain', zegt Van der Lippe. 'Dat terwijl de media de laatste jaren geregeld berichten hadden over topwetenschappers hun heil elders in de wereld zochten.'
Dalende budgetten
Maar zo'n braindrain ligt wel op de loer, waarschuwt zij. 'Die kan gaan ontstaan vanwege dalende onderzoeksbudgetten voor, wat wij noemen, nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek.'
Geïnterviewde topwetenschappers gaven aan dat hier steeds minder geld voor beschikbaar is, legt Van der Lippe uit. 'Het is mooi dat het bedrijfsleven onderzoek financiert, maar daarnaast blijft het belangrijk voor de echte wetenschappelijke doorbraken, dat er ook aandacht is voor dat ongebonden onderzoek.'
Moonshots
'We staan er internationaal nu heel goed voor, maar er zijn wel donkere wolken aan de lucht', bevestigt Pieter Duisenberg, voorzitter van de Vereniging van Universiteiten (VSNU). 'Uit het rapport blijkt dat dit echt als grootste factor wordt genoemd: minder ruimte voor het zogenaamde fundamenteel, of grensverleggende, nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek. Dat is onderzoek dat internationaal wetenschappers aantrekt, maar dat ook leidt tot disruptieve uitvindingen. Dit zijn de moonshots, de dingen waardoor je echt een economie vernieuwt.'
'Onderzoek als investering zien'
Zowel Duisenberg als Van der Lippe vindt dat er in Nederland meer geld voor onderzoek moet worden uitgetrokken. In Duitsland wil de aanstaande regering 3,5 procent van het BNP besteden aan onderzoek. In Nederland ligt dit percentage op 2. Duisenberg: 'Internationaal staan wij er in de OESO heel gemiddeld voor. Als je ons vergelijkt met landen als Duitsland of de Scandinavische landen - en dan heb ik het nog niet eens over India of China - dan staan wij daar ver in achter.' Hij concludeert: 'Wij zullen anders moeten aankijken tegen research, ook als politiek. We moeten het als investering gaan zien.'