Basale zaken niet meer zo basaal
'Dit is het derde bijzondere schooljaar op rij', zegt voorzitter Daniëlle Woestenberg van vakbond CNV Onderwijs. Volgens Woestenberg zoeken leerlingen, met name in de tweede en derde klassen, de grenzen op, maar ze noemt het huidige gedrag 'ongekend'. 'Over basale dingen die normaal werden gevonden, moeten nu gesprekken en discussies gevoerd worden.' Woestenberg noemt zaken als eten en appen in de klas en ziet gedrag structureel veranderen.
Over het gebruik van mobieltjes en iPads zegt Woestenberg dat daar 'buiten naar binnen' komt: 'ouders moeten snappen dat ze hun kinderen niet onder schooltijd bellen of appen'. Ze erkent echter dat er weinig tegenin te brengen is.
Corona-effect
De voorzitter wijst erop dat er echt sprake is van een corona-effect. 'Je ziet het verergeren, je hoort het in de docentenkamer, we horen het vanuit het veld. Wij volwassenen ervaren ook veel onrust en omschakelingen. Van huis weer naar het klaslokaal, het is elke keer weer schakelen.' Ten slotte wijst Woestenberg dat we 'een probleem aan het creëren zijn door die prestatiedrang op te leggen. Een les duurt vijftig minuten, als je vijf minuten verrommelt, ben je al tien procent van je lestijd kwijt. De tijd die je nodig hebt voor socialisatie, gaat ten koste van de kennisoverdracht'.
Rector-bestuurder Jan Paul Beekman van het Amsterdamse Spinoza Lyceum herkent het beeld dat Woestenberg schetst: 'Het is iets dat we voor het eerst zien: grote groepen leerlingen die zeer moeilijk tot leren aan te zetten zijn'. Volgens Beekman is het volstrekt normaal dat leerlingen uit de tweede en derde klas bezig zijn 'de posities in de klas' te bepalen, maar gaat dat nu al vier maanden door terwijl dat gewoonlijk na een maand al voorbij is.
Beekman noemt het zorgelijk, maar kan niet met zekerheid zeggen dat het door corona komt. Wel zegt hij in gesprek te willen met leerkrachten, leerlingen en ouders.
Lessen vanuit bed
Ontwikkelingspsycholoog Steven Pont denkt dat de onrust, die nu langer aanhoudt dan in een normaal schooljaar, zeker een effect kan zijn van de coronacrisis en het vele thuisonderwijs. 'Scholieren hebben een vrijere periode gehad thuis. Ze konden lessen volgen vanuit bed, makkelijker zelf beslissen om even wat te eten tussendoor. Nu ze weer terug naar school moeten, is het lastiger om weer in dat ritme te komen.'
Daniëlle Woestenberg van CNV Onderwijs bevestigt dat. 'Leerlingen snappen soms oprecht niet waarom even eten of bellen tijdens de les, niet mag. Daar voeren we dan veel discussies over, en dat gaat natuurlijk af van de tijd die besteed kan worden aan kennisoverdracht.'
Bovendien zijn deze puberjaren een bepalende fase in de ontwikkeling, laat Pont weten. 'Kinderen worden eerst opgevoed door hun ouders, en daarna door leeftijdsgenoten waarmee ze veel omgaan. Maar dan moeten die leeftijdsgenoten wel om hen heen zijn. Door het thuisonderwijs is er een gat gevallen in die 'tweede socialisatie', en zaten kinderen ineens weer thuis bij hun ouders. Ze werden hierdoor als het ware 'teruggedrukt' in hun kind-zijn. Het gat dat is gevallen, is nog onvoldoende opgevuld. Dat zorgt voor een spanning.'
Bovendien is de 'sociale cohesie' volgens Pont uit de klas geraakt. 'Het is normaal dat scholieren na bijvoorbeeld een schoolvakantie opnieuw de hiërarchie in de klas moeten bepalen, maar daar is door het vele thuisonderwijs maar weinig ruimte voor geweest.' Er zijn dan ook meer vechtpartijen en opstootjes op scholen, omdat sommige kinderen zich op die manier proberen te bewijzen, of gevoel op die manier uiten, zegt hij.
Onherstelbare schade?
Of het tij nog te keren valt, ligt volgens Pont ook sterk aan de toekomst. Jongeren moeten zich verbonden voelen met school. 'Dat gaat lastig als het zomaar kan voorkomen dat je weer drie weken thuiszit. De duur en hevigheid van de komende coronaperiode zullen bepalen hoe dit probleem zich zal ontwikkelen.'