Column Maarten Bouwhuis | Wie wint het debat over het debat?
Er lijkt een stille revolutie gaande in Den Haag. Politieke partijen proberen de regie over de TV-debatten voor de Statenverkiezingen naar zich toe te trekken. Dit schrijft Tom-Jan Meeus in NRC op zaterdag 7 februari.
Op 18 maart zijn de Provinciale Statenverkiezingen. Het kabinet benadrukt dat deze stemgang ook een beoordeling van het kabinetsbeleid is en de oppositie ziet de verkiezingen als afrekening met Rutte II. Alle reden voor de media om voorafgaand aan deze verkiezingen landelijke verkiezingsdebatten te organiseren. Dit terwijl de media normaal totaal niet geïnteresseerd zijn in de provinciale bestuurslaag. De Nederlandse tv-kijker en stemgerechtigde krijgt tussen 2 en 17 maart vijf verkiezingsdebatten voorgeschoteld; vier keer bij de NPO en een debat bij RTL. Voor het eerst is er geen lijsttrekkersdebat bij EenVandaag. De reden: Rutte en Samsom willen niet komen en dus heeft AVROTROS het hele debat gecanceld.
In 2010 en 2012 organiseerde ik voor BNR Nieuwsradio het Carrédebat. Dit verkiezingsdebat in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen was een samenwerking tussen RTL Nieuws, Elsevier en de FDMG (BNR & FD). Samen met het Debatinstituut heb ik het format ontwikkeld, ik zat in de redactie en coördineerde de deelname van de politieke partijen. Het Carrédebat leerde mij dat niet de politieke partijen maar de media bepalen wie er meedoen, en wat de thema’s van het debat zijn. Dat is journalistiek natuurlijk logisch, maar politieke partijen laten zich hiermee de kaas van het brood eten. Zij hebben veel meer invloed op de agenda van het debat dan zij denken.
In landen als Frankrijk, Engeland en Verenigde Staten bepalen de politieke partijen de agenda van de verkiezingsdebatten. Hoeveel debatten zijn er? Wie doen er mee? Wat is de debatvorm? Welke media krijgen een debat? Wie is de debatleider? En wat zijn de thema’s? In de Verenigde Staten zijn deze onderwerpen inzet van onderhandeling tussen de Democraten en de Republikeinen. De organisatie van de presidentiële debatten in de VS is belegd bij een onafhankelijke commissie waar de partijen zitting in hebben, in Nederland laten de politieke partijen zich uitspelen door de media. De oorzaak is gelegen in ons meerpartijenstelsel. Als de politieke partijen gezamenlijk de media willen dicteren, zullen ze het eerst met elkaar eens moeten worden.
En dus vindt er nu een stille revolutie plaats. NRC schrijft dat de zes grote partijen samen met de NOS de debatvorm voor het slotdebat op 17 maart hebben vastgesteld. We zijn verlost van de kringgesprekken met 10 partijleiders, staand aan lullige zuiltjes, kwebbelend zonder stelling of debatstructuur. Er komen heuse op 1-op-1 debatten. Loting zal dit keer bepalen wie er tegen wie debatteert.
Daarmee schiet de NOS een beetje door, denk ik. Het is te hopen dat het een gestuurde loting is, want een debat tussen de PvdA en de VVD over het kabinetsbeleid lijkt me niet zo relevant voor de kiezer. De politieke partijen doen er goed aan om meer regie te nemen in het debat over het debat. Dit voorkomt een overkill aan debatten en kan tv-makers behoeden voor slechte formats. Het NOS-debat op 17 maart zal uitwijzen of de politieke partijen hun nieuwe regie-rol goed hebben ingevuld.