Voelt u het? De hete adem van de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA in uw nek? Dat priemende paar extra ogen op uw scherm terwijl u deze woorden leest? U zou ze moeten voelen, weten we sinds deze week. Goed, we hadden met zijn allen wel kunnen verzinnen dat de Amerikaanse geheime diensten ook iets doen met al die miljarden die ze worden toegeschoven. Maar dat ze zo direct mee mogen kijken bij de grote bedrijven van Silicon Valley, daar hadden we toch niet bij stilgestaan. Hoe bent u op dit verhaal gekomen? Via Google? Gebruikt u Windows of heeft u een iBook? Daar ga je al.
In 2008 leek het allemaal zo mooi. Obama ging alles anders doen. Na de rechtlijnigheid van Bush jr., die aan privacy een broertje dood leek te hebben, was het nu de beurt aan de man met de uitstraling van Kennedy. Het charisma en de historische nalatenschap van Martin Luther King, de man met de wijsheid van Abraham Lincoln.
En wat was hij lekker jong van geest en vlot. De grijze Bush snapte de jeugd niet, had nooit van een smartphone geboord. Nee dan Barack, vergroeid met zijn BlackBerry. Omringd door een team van jonge enthousiaste mensen die precies wisten hoe ze Facebook, YouTube en andere nieuwe media moesten gebruiken om de harten van jong Amerika te veroveren.
De kritiek van Republikeinen was er ook: Obama zou te links zijn, een slappeling in de strijd tegen terrorisme en: hij zou niet echt Amerikaan zijn. Sterker nog: hij zou wel eens een moslim kunnen zijn. Hij heet niet voor niets Barack ‘Hussein’ Obama.
Die aantijgingen konden Obama nooit onderuit halen, simpelweg omdat ze niet waar zijn. Deze week kreeg Obama een vergelijking te verduren die hem wel pijn doet. Met chocoladeletters stond op The Huffington Post de naam “George W. Obama”. Daaronder plaatste de website een gefotoshopt portret van Obama. Nog altijd de kenmerkende flaporen, maar ietsje lichter van kleur en de olijke blik van George W. Bush.
Er werd gesproken over de vierde termijn voor George W. Bush.
De New York Times schreef een vernietigende editorial: Obama is volgens de krant niet geloofwaardig meer.
En als je de schandalen van de afgelopen maanden op een rijtje zet, kan je eigenlijk alleen maar concluderen dat de ‘second term curse’, het gevreesde grote schandaal dat presidenten zo vaak in hun tweede termijn treft, voor Obama is gekomen. Clinton had Lewinsky, Reagan had het Iran-contra schandaal. Obama’s vloek heet privacy.
Obama heeft zijn handen vol aan schandalen rond burgerrechten. Nadat bekend werd dat de Amerikaanse belastingdienst rechtse clubs strenger behandelde dan andere politieke organisaties, kwam daar vrij snel het nieuws bij dat de telefoongegevens van het persbureau AP bijgehouden werden. Deze week barstte de bom echt. Eerst werd bekend dat ook de telefoongegevens van miljoenen burgers waren getapt. Een paar dagen daarna wisten we dankzij een medewerker met gewetensbezwaren dat ook de gebruikersgegevens van negen grote Amerikaanse computerbedrijven zorgvuldig worden verzameld en opgeslagen.
Ineens krijgen al die kwaliteiten die de president in 2008 zo sympathiek maakten een vreselijk cynische bijsmaak. Weet u nog hoe we allemaal moesten lachen toen in de krant verscheen dat Obama baalde omdat hij vanwege veiligheidsvoorschriften zijn eigen BlackBerry niet mocht houden? De president moest het doen met een extra beveiligde telefoon, want die BlackBerry kon wel eens gehackt worden. Het Obama-campagneteam maakte optimaal gebruik van de mogelijkheden van Facebook, Twitter en YouTube.
Dat leek fris en stoer, nu klinkt het ineens erg gevaarlijk. Maar ook de huidige Obama ziet er ineens anders uit. Deze week ontving hij de Chinese president Xi Jinping. Een twitteraar grapte dat het vast om een brainstormsessie ging. In werkelijkheid had Obama zijn collega de les willen lezen over burgerrechten. De tweede naam die The Huffington Post aan Obama gaf, doet - als je alles zo op een rijtje zet - ook aan een andere George denken. Dit is voer voor George Orwell, en Obama speelt, 29 jaar te laat, een discutabele rol in zijn eigen 1984.
Het is niet allemaal Obama’s schuld. Veel van de afluisterbeslissingen zijn de erfenis van Bush’s war on terror. Net als Guantanamo houden ze Obama gegijzeld. De geheime diensten zetten Obama onder druk: zij willen de taps doorzetten, want dat vergroot hun relevantie. Bovendien zou een nieuwe terroristische aanslag na het terugdraaien van de maatregelen van Bush Obama politiek fataal kunnen worden. En laten we wel zijn, in Europa en met name in Nederland, is tappen aan de orde van de dag. Maar een man die transparantie beloofde, en zich verkocht als de anti-Bush, kan natuurlijk nooit zijn handtekening zetten onder maatregelen die de burgerrechten op zo’n grove manier schenden. De politieke erfenis van Obama gaat inderdaad steeds meer op die van zijn voorganger George lijken. Dan was Barack ‘Hussein’ Obama toch nog zo slecht niet.
Goed, u heeft het tot het einde gered. Bedenk dan dat in deze column de woorden ‘Moslim’, ‘bom’, en de naam van marxist en oud-vrijheidsstrijder George Orwell voorkomen. Het is dat de NSA haar prioriteiten niet bij een column uit het verre Nederland zal leggen, maar u heeft deze tekst wel een minuut of vijf op uw scherm gehad. Dit zou zomaar een vinkje naast uw naam kunnen opleveren in die immense database. De enige woorden die u nog meer in de problemen zouden kunnen brengen, heb ik gelukkig niet gebruikt: ‘aanslag op de president’ en ‘al-Qaeda’.
Jan Postma
--------------
Jan Postma is eindredacteur bij BNR en Amerikanist. Hij volgt voor BNR de Amerikaanse politiek. Volg Jan op twitter: @_janpostma_