Column Roderik van Grieken | Griekenland is stabieler dan Nederland
De verkiezingen van afgelopen zondag in Griekenland leverde geen overtuigende winnaar op. Toch lukte het de partijen om binnen een paar dagen een coalitie te vormen. Misschien kunnen wij wat leren van de uitvinders van de democratie.
De pro-Europese en conservatieve partij ´Nieuwe Democratie´ werd de grootste met 30 procent van de stemmen. Op de hielen gevolgd door de extreem linkse anti-bezuinigingspartij Syriza met 27 procent van de stemmen. Toch lukte het de partijen om binnen een paar dagen een coalitie te vormen. Hoe dat komt? Door een kiesstelsel waarbij de grootste partij vijftig extra zetels ‘cadeau’ krijgt. Misschien kunnen wij wat leren van de uitvinders van de democratie.
De komende maanden zullen wij onze politici vaak horen zeggen dat ‘eerst op 12 september de kiezer maar eens moet spreken’. En dan maar hopen dat die kiezer een heldere boodschap afgeeft. Die kans lijkt op dit moment nihil. Integendeel, alle peilingen tonen aan dat ons land op 13 september wakker wordt met een nog verder versplinterd parlement. Na de vorige verkiezingen lukte het al niet een meerderheidskabinet te vormen. Komende herfst zou het wel eens helemaal bal kunnen worden. Waarschijnlijk zijn er vier partijen nodig voor een meerderheidscoalitie. Ga er maar aan staan.
De kans is daarom reëel dat, terwijl de golven van een internationale diepe crisis dagelijks over het Nederlandse dek spoelen, onze leiders maandenlang benedendeks zullen zitten vergaderen over welke vier kapiteins mogen gaan hozen. Mochten ze daar al uit komen dan weten wij op voorhand dat zij het dek op zullen gaan met een hoosemmer waarvan ze alle vier vinden dat deze niet de beste is maar ‘de best haalbare’.
In economisch stabiele tijden valt hier mee te leven: ons coalitiesysteem is gebaseerd op het ‘don’t rock the boat’-principe. Dat betekent compromissen sluiten en kleine stapjes vooruit zonder grote delen van de samenleving al te hard tegen het hoofd te stoten. Maar wanneer je midden in een orkaan zit dan is het ‘pompen of verzuipen’. Ongeacht welke politieke richting je zelf voor staat zou je moeten willen dat ons land snel duidelijke keuzes maakt in plaats van dat wij in het oog van de orkaan in een onderlinge houdgreep maandenlang feitelijk niets doen.
In dat licht is de Griekse variant helemaal zo gek nog niet. Waarom geven wij de grootste partij op 12 september niet 25 zetels kado en daarmee een mandaat om met nog één of maximaal twee andere partijen een duidelijke richting te kiezen? Het laatste waar wij op zitten te wachten is een maandenlang formatieproces tussen vier partijen waarvan de kans groot is dat uiteindelijk echte stevige maatregelen om de crisis te lijf te gaan door compromis op compromis te stapelen zullen uitblijven. Door de grootste partij met extra zetels slagkracht te geven krijgen hebben wij waarschijnlijk snel een nieuw kabinet dat in actie kan komen en blijft ons langdurige totale stilstand bespaard.
Extra voordeel bij dit voorstel is dat het de kiesdrempel indirect verhoogt en er meer mensen op de grote partijen zullen stemmen. Feitelijk strijden de partijen namelijk nog maar om 125 van de 150 zetels. Om een zetel te winnen zal je dus als partij meer stemmen moeten binnen halen. Dit maakt de kans op een eenmansfractie in de Kamer die feitelijk niet zo veel toevoegt wat kleiner. Ook zullen mensen nog strategischer gaan stemmen. De partijen die een kans maken om de grootste te worden zullen meer stemmen naar zich toe trekken. Waarschijnlijk krijgen wij dan een paar grote partijen en ook dat maakt het land beter bestuurbaar.
Voor de komende verkiezingen is dit natuurlijk allemaal niet meer haalbaar. Maar als wij het gemiddelde van de afgelopen tien jaar aanhouden hebben wij medio 2014 weer verkiezingen. Wellicht dat het dan haalbaar is. De Grieken is het in ieder geval gelukt om in een paar dagen een regering te vormen. Wij mogen hopen dat wij na 12 september dezelfde daadkracht te zien krijgen.
Roderik van Grieken
---
De verkiezingsstrijd 2012 is losgebarsten. BNR volgt die op de voet. Met al het nieuws over de partijen en hun lijsttrekkers, maar ook analyses en columns. Roderik van Grieken is directeur van het Nederlands Debat Instituut en volgt de campagne nauwgezet. Wekelijks laat hij zijn licht schijnen op de ontwikkelingen waarbij hij een oordeel velt over de kwaliteit van de debatten en de strategie van de partijen
