Wat zou Miep Gies er van denken?
De stelligheid van Deutsche Bahn verbaast me. Het voornemen om een nieuwe, snelle trein naar Anne Frank te vernoemen, roept internationaal geschokte en boze reacties op. Maar het is een bewuste keuze en ook een definitieve, vertelt een woordvoerder maandag aan NRC. Goede intenties en historische vernoemingen zijn vaker een ongelukkige combinatie. Zo had ik bijna aan de Stalinlaan gewoond.
Een school, bibliotheek, of park met de naam Anne Frank had vast niet zoveel discussie opgeleverd. Maar een trein? Deutsche Bahn liet allerlei mensen meedenken over een historische verwijzing. Van de 19.000 reacties werd de naam Anne Frank het vaakst genoemd. Het spoorbedrijf wil in alle openheid de geschiedenis onder ogen zien. Goede intenties. Alleen heeft Deutsche Bahn hier de kracht van beeldtaal onderschat. Wereldwijd zien mensen bij de naam van Anne Frank direct haar gezicht. En ook een Duitse trein roept direct een beeld op in ons hoofd. Een afschuwelijk beeld. Deze twee beelden zijn onverenigbaar. Misschien is een nieuwe generatie in Duitsland er klaar voor, de rest van de wereld duidelijk niet.
Soms laat een historische vernoeming juist pijnlijk lang op zich wachten. Gerard Harmans ontdekte enkele jaren geleden dat hij in het oude huis van Miep Gies woont, in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Zij hielp de familie Frank toen ze ondergedoken zaten en stelde het dagboek van Anne veilig. Zonder Miep Gies had de wereld Anne Frank mogelijk nooit leren kennen. Harmans lobbyde bij de gemeente voor een vernoeming. Gelukkig was hij vasthoudend want op zijn eerste brief luidde het antwoord van het stadsdeel: ‘Miep Gies is geen rivier’. Bijna drie jaar later, in 2013, onthulde burgemeester Van der Laan het Miep Giesplantsoen.
Een paar straten verderop in diezelfde Rivierenbuurt werden na de Tweede Wereldoorlog straten vernoemd naar onze bondgenoten. Churchill, Roosevelt en Stalin kregen allemaal een eigen laan. In 1956, na de inval van de Sovjet-Unie in Hongarije, was het weer een buurtbewoner die aan de bel trok. Stalinlaan? De Amsterdamse raad moest er over stemmen, en behalve de CPN vonden alle partijen dat de historische vernoeming niet langer houdbaar was. Het werd Vrijheidslaan en zo heet mijn straat nog steeds. Over een trein met de naam Anne Frank is het laatste woord nog niet gezegd. Deutsche Bahn denkt er nog eens goed over na. Ik kan me niet voorstellen dat zo’n trein er echt komt. Wat zou Miep Gies er van denken?
