Ze laten een tas zien, uit de tas halen ze kleding, sieraden of nog een tas. Ze vertellen wat ze laten zien en wat het kost. ‘Deze tas is supermooi,’ de blonde deerne wrijft over de tas. ‘Het is nepleer, een beetje indianenleer en dan kun je hem met zo’n ding openen. […] Ik vind hem super groot en hij is super mooi. Ja, ik kan hier echt van genieten en hij kost maar negen euro.’
Hyperconsumentisme
In Nederland
haalt dit soort video’s honderdduizenden views. De Engelstalige versies halen
miljoenen views. Het fenomeen heet hyperconsumentisme. Je koopt spullen om het
kopen en je maakt reclame om nog meer kopers te mobiliseren.
Een vroege droom
Ik droomde
vroeger altijd hetzelfde. Ik zat in een draaimolen. Zo’n ouderwetse waar je op
een paard zit. Ik genoot van de muziek, het bewegende paard en het draaien van de
molen. De molen ging zelfs harder draaien. Van de spanning genoot ik nog meer.
Na verloop van tijd nam de versnelling toe. Het begon eng te worden. De molen
ging nog harder draaien. Gevaar. Paarden lieten los. Ik kon me nauwelijks
vasthouden. De centrifugale krachten waren te groot voor de draaimolen. Hij
knalde uit elkaar. Ik schrok wakker.
Wakker worden
Bij zo’n Primark-fenomeen
denk ik terug aan mijn droom. We konden kleding kopen, waarmee we ons warm
hielden. Vervolgens konden we meer kleding kopen dan we nodig hadden.
Aanvankelijk verblijdde ons dat, wat een luxe. Vervolgens werden spullen steeds
goedkoper en de koopkracht nam toe. Nu schaft de nieuwe generatie nutteloze
troep aan als tijdverdrijf en willen ze dat hun fans op YouTube hetzelfde doen.
Wanneer schrikken ze wakker?
Filosofen geven antwoord
De Zuid-Koreaanse
filosoof Byung-Chul Han zegt dat we in het web van consumptie en kapitaal
gevangen zitten. ‘Vrije burgers zouden een vrije keus moeten hebben.
Consumenten hebben geen vrije keus, ja misschien in welke kleren ze kopen, maar
dat is geen werkelijke keus. Een keus te hebben, betekent dat je voor een
andere levensvorm zou kunnen kiezen. Maar wij zijn voor het karretje van het
kapitalistische systeem gespannen en er wordt ons geen alternatief geboden.’
Filosofen hebben het soms mis
Han heeft geen
blijde boodschap. Je kunt volgens hem alleen uit het web ontsnappen door je als
een idioot te gedragen, niet meer te communiceren en je te onttrekken aan de
maatschappij. Dat lijkt me sociaal gezien onwenselijk, want dan raak je nog
verder van elkaar vervreemd.
Een ander voorstel
Naar mijn idee
moet je beginnen te benoemen dat hyperconsumentisme nergens op slaat. Niemand
is daarop lange termijn ooit gelukkiger van geworden. Bovendien leidt het tot
verdriet. Het voedt de leegte en geeft slechts een kortstondige, oppervlakkige
voldoening. Vervolgens moet je de ‘coolness’ van de koopverslaving en het
etaleren daarvan ‘killen.’ Was het jaren geleden nog cool om te roken, nu ben
je bijna een paria als je een sigaret opsteekt. Zo zal het met het
hyperconsumentisme ook vergaan.