Als de Belgen binnenvallen

Daar klopt niets van, en dus krabbelen we terug, maar niet snel genoeg. Als de Russen de Baltische staten binnenvallen, zijn we machteloos. En als de spanningen vanuit Afrika of het Midden-Oosten verder oplopen, zijn we er evenmin op berekend. Wij, dat is de NAVO. Het is met het bondgenootschap nog nooit zo slecht gegaan. De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), die voor de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie en de Tweede Kamer analyses maakt, zet de NAVO een beetje weg als een stelletje kneuzen.

De AIV is een scherpzinnig gezelschap, en zo’n tik op de vingers moeten we ons dus zeer aantrekken. De vraag is alleen hoe. Want aan wie is het rapport, opgesteld onder leiding van oud-minister van Defensie Joris Voorhoeve, eigenlijk gericht? De afzender is bekend, maar de geadresseerde is eigenlijk het NAVO-hoofdkwartier in Brussel en het militaire opperbevel in Mons (Bergen). Wat kunnen de Nederlandse bewindslieden en Kamerleden die het rapport ontvingen ermee? Nederland gaat alleen over Nederland. Het was dus best begrijpelijk dat minister Bijleveld in haar eerste reactie optimistisch is. De NAVO functioneert best goed, zegt ze, en ja, we werken aan verbetering.

Wat is er zoal mis? Het is ongetwijfeld waar dat de NAVO niet voldoende manschappen en materieel heeft om een Russische invasie van de Baltische staten te beantwoorden. Weliswaar zijn er nu enkele duizenden extra soldaten langs de oostgrens van de NAVO gelegerd, maar tegen de 300.000 man die Rusland aan zijn grens heeft, kunnen we niet op. De vraag is wat je eraan zou kunnen doen. De verdragen die na de val van de Sovjet-Unie tussen het Westen en Rusland zijn gesloten, verbieden een aanzienlijke NAVO-troepenmacht in Europa, en al in 2014 zei de Duitse kanselier Angela Merkel dat dat principe gehandhaafd blijft. Maar zelfs als we die overeenkomsten zouden schenden en de strijdmacht opvoeren tot enkele honderdduizenden, voorzien van de modernste artillerie, tanks, raketsystemen en gevechtsvliegtuigen, dan nog is het de vraag of het veel verschil zou maken. Wat zeker een verschil kan maken is ‘cyber war,’ maar daar lijkt de NAVO te blijven hangen in het stadium van de analyse, en nog niet in de vervolmaking van de techniek waarmee je, bijvoorbeeld, bij de vijand – Rusland, Noord-Korea – het licht uitdraait.

Ten grondslag aan de militaire doctrine ligt altijd het instrument van de ‘deterrence,’ afschrikking, waarbij de redenering is: als onze overmacht overweldigend is, zal de vijand zich altijd bedenken, zelfs als hij in middelen en slagkracht niet voor ons onderdoet. Voor zover het kernwapens betreft, heeft de theorie altijd standgehouden, want zelfs op het hoogst van de Koude Oorlog begrepen de tegenstanders dat de druk op de knop zou leiden tot totale vernietiging. De vraag is of iedereen en nog zo over denkt, vooral als het conventionele wapens betreft. Is er nou echt reden om aan te nemen dat Vladimir Poetin een inval wil doen in de Baltische staten? Als het antwoord ‘ja’ is, hoeveel mensen en middelen heeft de NAVO dan nodig – niet als afschrikking, maar als winnende krijgsmacht? Dat lezen we niet in het AIV-rapport.

Terecht wijst het rapport op de spanningen binnen het bondgenootschap. Onder Donald Trump is het de vraag of de VS het politieke leiderschap van de NAVO nog volledig heeft. En als dat niet zo is, wat kunnen we met die vaststelling? De NAVO is een alliantie van soevereine democratieën, en hoewel ze in een handvest hebben vastgelegd elkaar te steunen, maakt elk land zelf uit op welke wijze, met hoeveel personele en materiële inzet en tegen welke kosten op de nationale begroting. Nederland zit aan de onderkant van de middenmoot, gaat wat meer in defensie steken en achterstallig onderhoud wegwerken, maar er staan geen tienduizenden gestaalde Nederlandse soldaten klaar om aan het Baltische front ten strijde te trekken.

Je zag het heel duidelijk in Afghanistan, waar de NAVO terecht kwam omdat de Amerikanen, na 9/11, een beroep deden op Artikel 5 (een aanval op één is een aanval op allen). Sommige NAVO-landen vochten echt mee, zoals bijvoorbeeld Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Andere NAVO-landen, zoals Italië en Frankrijk, stuurden er wel mensen heen, maar alleen naar betrekkelijk veilige gebieden. Hun solidariteit bestond, bij wijze van spreken, uit het overhelpen van bejaarde vrouwen op drukke verkeerspunten. Kortom: hoe definieer je begrippen als ‘eenheid’ en ‘toegerust zijn voor de kerntaak’? Dat weet ook de AIV niet.

Wat het grootste NAVO-lid, Amerika, met de alliantie wil, is niet helemaal duidelijk. Veel zorgwekkender is het op één na grootste NAVO-lid: Turkije. Het wordt steeds moeilijker om vol te houden dat het een democratie is, en dus zou je deze militaire gigant eigenlijk moeten schorsen. Turkije bestelt – vloeken in de moskee – een raketsysteem in Rusland, en niet bij een van de NAVO-lidstaten. Het ziet zijn krijgsmacht in de eerste plaats als een middel om in de eigen regio een militaire supermacht te blijven, met geminimaliseerde invloed van de Koerden. Kort door de bocht: het Turkse NAVO-leger is veel harder bezig met de jacht op Koerden dan met het paraat staan voor de verdediging van de Baltische staten.