Column Gerard Drosterij | De gevangenismaatschappij, dat ben jij

In het dagelijks leven voelt dat echter niet zo, want dat toezicht hebben we geïnternaliseerd. De overheid is onder onze huid gekropen, met als gevolg dat we onszelf zijn gaan bewaken. De aanmoedigingskreet hiervoor is bijvoorbeeld: ‘je verantwoordelijkheid nemen’.

De onpersoonlijke overheid krijgt een gezicht via incidenten. Dat kunnen momenten zijn dat we even weer beseffen hoe vervreemdend dat zelfverkozen gevangenschap is.

Zoals met het verhaal van de mevrouw die tien jaar dood lag in haar Rotterdamse huis. Mijn reactie was: ja, die dingen gebeuren. Wat weten wij er nou van? Het leven is tragisch: mooi en vreselijk tegelijk.

Dat was blijkbaar heel naïef gedacht, want volgens locoburgemeester Hamit Karakus kon de gemeente dit niet over haar kant laten gaan. Ik citeer uit een interview met de NOS (22 nov.).

“Wat dacht u toen u het hoorde?”

“Mijn eerste reactie was: ‘Verdrietig’, mijn tweede reactie was: ‘Onbegrijpelijk dat dit gebeurt’, en mijn derde reactie: ‘Laten we even op een rijtje zetten hoe dit zo ver heeft kunnen komen. En kunnen wij er met zijn allen lessen uit treken zonder dat we een schuldvraag bij iemand neerleggen? ’.”

De vanzelfsprekendheid waarmee Karakus dit incident naar zich toetrok en opzoog, bracht mij als burger in ademnood. Zelfs een zo uniek incident was voor hem geen reden om afstand te betrachten. In plaats daarvan schudde hij de verdachtmakingen uit zijn mouw. Volgens Karakus “moeten wij als samenleving niet accepteren dat iemand tien jaar lang niet gemist wordt.”

Niemand ontsnapt uit het panopticon, zelfs de doden niet. Het democratische contract dat wij getekend hebben, betekent dat wij sommige zaken niet moeten willen. En de overheid zal ons daar keer op keer aan herinneren.

Ook volgens minister Schippers (NOS, 21 nov.) is het lot van de dode vrouw te wijten aan onze nalatigheid en onverantwoordelijkheid.

“Vooral in grote steden kan je zien dat de sociale controle kleiner is geworden. Ja, als ik het met een wet zou kunnen veranderen, dan zou ik het doen, maar het is ook iets wat zit in de samenleving.”

Ja hoor, toe maar: als Schippers zou kunnen, zou ze een wet maken – maar ze weet natuurlijk beter. Overheidstoezicht dient waar mogelijk impliciet te zijn, want stel dat wij zouden ontwaken uit onze gevangenschap! Medeplichtigheid is veel effectiever door het toezicht te democratiseren. Wij houden elkaar in de gaten. Dan kan de minister later zeggen dat wij dat zelf gewild hebben.

De gevangenismaatschappij, dat ben jij.