Column Herbert Blankesteijn | De VS overspeelden hun hand met ACTA
Formeel is Acta nog niet dood en begraven maar het tij is niet meer te keren. Wat ging er mis? Amerika probeerde zijn zin door te drijven en wilde dat feit geheimhouden, that's what.
Wie is er nou tegen het bestrijden van piraterij en vervalsingen? Niemand natuurlijk. Hoe kan een verdrag dat dit beoogt dan zo spectaculair sneuvelen als het antivervalsingsverdrag ACTA? Deelnemende landen hebben zich ertegen gekeerd, sleutelfiguren hebben zich ertegen uitgesproken, zoals de eigen adviseur over ACTA van het Europarlement. Soms waren er dramatische bekeringen, bijvoorbeeld van de Sloveense ambassadeur in Tokio, die eerst het verdrag namens haar land tekende en daarna de wereld opriep het tegen te houden. En wat is er vernederender voor een verdrag dat het algemeen belang pretendeert te dienen, dan dat wordt betwijfeld of het wel strookt met de mensenrechten? En nu tekent zich ook in het Europarlement een roemloze nederlaag af.
Cruciale factoren in dit debacle zijn geheimzinnigheid, Amerikaanse kuiperijen en vaagheid.
Eerst de geheimzinnigheid. Vanaf 2008 zijn er protesten geweest tegen het gebrek aan informatie over de gang van zaken en over de ontwerpteksten. Lobbyïsten bleken wel ingelicht te worden maar burgerrechtenorganisaties en zelfs parlementen niet.
Dat er wat te verbergen viel, bleek toen er passages begonnen uit te lekken. Die verraadden een sterke Amerikaanse hand. Het verdrag was toegeschreven naar de belangen van Amerikaanse industrieën, bijvoorbeeld de contentindustrie, en ademde ook sterk de Amerikaanse visie op handhaving en bestraffing. Driemaal betrapt worden op 'illegaal' downloaden en dan je internetverbinding verliezen, ze zouden het wel willen. Collateral damage als onschuldig gestraften of niet meer kunnen bankieren omdat je het auteursrecht hebt geschonden, jammer dan. Als de dollars maar naar Hollywood blijven stromen.
Deze Three strikes you're out (niet toevallig een honkbalterm) is als zodanig verdwenen, overigens dank zij lekken en burgerlijke protesten, niet door het officiële proces. De tekst van het verdrag, die intussen wel openbaar is, ziet er vrij onschuldig uit. Maar juristen kunnen uitleggen dat er een grote mate van vaagheid is, die ruimte laat voor maatregelen die er oorspronkelijk met zoveel woorden instonden. Met andere woorden: er staan te weinig expliciete garanties voor burgerrechten in. De kans bestaat dat zulke rechten na aanvaarding van ACTA alsnog sneuvelen in processen waar democratische controlemechanismen nóg minder greep op hebben.
Het besef van deze zaken is als een sneeuwbal gaan rollen, vooral door Europa. Dat Europa nu nee zegt, is een goed teken. Het sneuvelen van de antipiraterijwetten SOPA en PIPA in de VS heeft laten zien dat in de VS de industrie het niet meer voor het zeggen heeft. De gang van zaken rond ACTA toont dat in de wereld de VS niet meer de lakens uitdelen. Berichtgeving en protesten via internet hebben in beide gevallen een grote rol gespeeld.
Bestrijding van piraterij en vervalsingen is prima. Maar niet als er alleen oog is voor de beperkte belangen van de industrie, en dan nog van de grootste bedrijven. Er moet evenwicht zijn tussen bescherming van het bedrijfsleven en bescherming van de rechten van burgers. Een verdrag dat dát netjes regelt, na op integere wijze tot stand te zijn gekomen, zal zeker niet zoveel verzet ontmoeten als ACTA is overkomen.
Zie voor een uitstekend overzicht van de historie van ACTA de ACTA timeline van de Canadese hoogleraar auteursrecht Michael Geist.
