Column Kustaw Bessems | Lakmoesproef
Moet je je nou echt druk maken over het onderzoek naar een vriendje van een prinses, meer dan een decennium geleden, terwijl nu bekend wordt dat veiligheidsdiensten onze privécommunicatie tappen bij de vleet? Dat was zo’n beetje wat de Nederlandse correspondent van The Economist zich gisteren verbaasd afvroeg.
Het antwoord is ja. En misschien moet je wel Nederlands zijn om dat te begrijpen. De affaire-De Roy van Zuydewijn begint alle trekjes te krijgen die typerend zijn voor de manier waarop hier het systeem omgaat met iedereen die dat systeem hinderlijk in de weg zit.
Namelijk door te proberen zo iemand fijn te malen. Er stijgt die typisch Nederlandse regentenlucht uit op. Edwin de Roy van Zuydewijn uit beschuldigingen over volgen, tappen en tegenwerken, die hij vooralsnog niet hard kan maken. Maar aanwijzingen zijn er wel - hij is niet de enige die heeft gemerkt dat hij wordt gevolgd.
Daarbij zijn er al dingen aan het licht gekomen die niemand voor mogelijk had gehouden. De AIVD heeft uitvoerig onderzoek naar De Roy gedaan in opdracht van het Kabinet der Koning - lees toenmalig koningin Beatrix - zonder dat er een minister van wist. Al twee keer is De Roy na een aangifte door iemand uit de Koninklijke familie als verdachte aangemerkt en twee keer volkomen ten onrechte.
De Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging heeft De Roy ook laten doorlichten zonder dat er een minister van wist. En dat blijkt nu te zijn geweest op verzoek van wijlen prins Bernhard.
Premier Rutte probeert zich er met een woordspelletje vanaf te maken: Bernhard kan het onderzoek wel hebben geïnspireerd, maar de formele opdracht kwam niet van hem en bovendien zou dat onderzoek toch al gaan gebeuren. Dat laatste zullen we nooit weten. Het is in elk geval opmerkelijk dat niet alle partners van prinsen en prinsessen zijn onderzocht.
En Rutte zegt: we hebben het nu toch toegegeven? Dan kunnen we de zaak toch sluiten? Tja, gek hoe dat werkt, maar wanneer je iets toegeeft na tien jaar bewust verzwijgen, leidt dat er doorgaans niet toe dat een zaak wordt gesloten, maar eerder tot de volstrekt terechte vraag: wat is er nog meer achter gehouden?
Het is onverstandig dat een Kamermeerderheid de zaak niet verder wil uitpluizen. Dit is een kwestie waarin de regering aantoonbaar onbetrouwbaar is geweest en dus moet je die tot op de bodem laten uitzoeken, ruimhartig, omdat anders dat vertrouwen niet kan worden hersteld.
Moet je je druk maken over de zaak-De Roy van Zuydewijn terwijl miljoenen gesprekken worden getapt? Ja, juist daarom. Het draait allebei om misbruik van bevoegdheden. Verantwoordelijk zijn dezelfde bestuurders en diensten. Verantwoordelijk is het systeem. In de omgang met het lastige individu zie je hoe dat systeem zich gedraagt. Worden kritiek en toezicht buitengehouden? Sluit de oester zich weer? Of wordt de boel opengegooid?
De zaak-De Roy is een lakmoesproef.