Column Peter Verhaar | Eenheidsworsten verliezen het
Onlangs is Lex Hoogduin, oud directielid van De Nederlandsche Bank, benoemd tot hoogleraar in Groningen met de leeropdracht Complexity and Uncertainty in Financial markets and Financial Institutions. Dat is een hele mond vol. Vorige week hield hij zijn oratie getiteld 'Omgaan met Complexiteit en Onzekerheid'. De voordracht is, zeker nu de financiële markten en banken in schijnbaar rustiger vaarwater terecht zijn gekomen, de moeite van het lezen waard.
Met complexiteit wordt niet ingewikkeld bedoeld. Een Airbus is ingewikkeld, maar niet complex. Als je de Airbus uit elkaar haalt en weer in elkaar zet, dan heb je hetzelfde vliegtuig. Bij complexe systemen is de som van de delen niet gelijk aan het simpel optellen van de delen. Denk hierbij aan het klimaat, het verkeer of onze hersenen. Doordat alle individuele elementen invloed op elkaar hebben, is het eindresultaat telkens anders en onzeker.
De studie naar complexe systemen is al 30 jaar oud, maar vindt nu eindelijk zijn weg naar de economie. Het werd tijd. Economen kunnen lastig omgaan met complexiteit en onzekerheid. Het past niet goed in het modelmatig en lineair denken. Economen praten ook veel liever over risico, want dat is tenminste kwantificeerbaar, ook al laten we ons daarbij soms maar al te graag in slaap sussen. Lees nog maar eens Taleb, Fooled by Randomnes.
Gaat het ons helpen het financiële systeem beter te begrijpen? Ik denk het wel. Economen moeten dan wel te rade gaan bij de biologie en natuurkunde. De crisis van 2008 heeft duidelijk gemaakt dat het heel goed mogelijk is dat banken individueel gezond zijn en een prudent beleid hebben gevoerd in hun uitzettingen en funding en dat het systeem daardoor op het oog stabiel lijkt, maar dat de eenvormigheid, denk maar eens aan het besluit dat álle banken staatsobligaties moeten aanhouden als liquiditeitsbuffer, het systeem kwetsbaar maakt voor een plotselinge schok.
Met andere woorden, zorg voor een breed scala van banken die onderling fors verschillen, in omvang, in doelgroep, in productaanbod, in aandeelhouderschap. Hoogduin geeft in zijn oratie ook een paar aanbevelingen voor de toezichthouder mee. Stop met maken van gedetailleerde regeltjes, kijk naar grote geheel, ga surveilleren, graaf dieper bij een gevonden probleem, accepteer onzekerheid en maak vooral simulaties in plaats van boekhoudkundige analyses.
Ik voeg daar nog een aanbeveling aan toe. Maak ruimte voor innovatie en geef partijen de kans om te mislukken.
Biologen weten het: eenheidsworsten verliezen het in de evolutie, partijen die zich voortdurend aanpassen en dus voortdurend veranderen, die overleven.