Opinie | Kunstmatige kerst

In ‘Ten oosten van Eden,’ het briljante meesterwerk van John Steinbeck legt een monteur aan het begin van de twintigste eeuw de automobiel uit. Hij praat over een planetaire transmissie die ‘rev-va-lu-sjon-air’ is. Citaat: ‘[Zijn] woorden versmolten tot een hymne van de nieuwe tijd. “[Het] werkt via de explosie van gassen in een afgesloten ruimte. Kracht van explosie wordt overgebracht op zuiger en door drijfstang en krukas via transmissie op achterwielen.’

Voor de toehoorders was het een mysterie.

In ‘Opgave Ai, de nieuwe systeemtechnologie,’ formuleert de WRR demystificatie als één van de opgaves van de overheid om AI in onze samenleving in te bedden. Voor ons een saaie opgave. Wij weten dat de mensheid niet snel de controle zal verliezen over autonome killerrobots die ons uit onze huizen sleuren en de ogen uitprikken. Wij weten dat kunstmatige intelligentie van ons wint met schaken of een spelletje Go, maar dat ze knap veel moeite hebben om de literatuur van Steinbeck te evenaren.

We hebben echter wel last van de mystificatie van kunstmatige intelligentie. Een jonge psychiater vroeg mijn mening over het artikel: ‘Een offline leven past veel beter bij de mensensoort.’ In het stuk betogen psychiater Hoogendijk en Volkskrant-redacteur Obbema dat de impact van kunstmatige intelligentie op ons existentiële verlangen naar verbondenheid groot zal zijn en je leest nog wat ongewenste effecten van technologiegebruik. Zo ondergraaft superintelligentie onze autonomie. Citaat: ‘Op de weg hebben we die al opgegeven, want onze navigatie-app is beter dan wij in staat de snelste route te berekenen. Wat nu als dit voor dieper ingrijpende kwesties opgaat, voor levensvragen als: welke opleiding moet ik volgen, welke baan is geschikt, wie moet mijn levenspartner worden?’ Doom, Doom, Doom.

Ik antwoordde. ‘Redelijk stuk. Iets te pessimistisch en te makkelijk. Een hamer en een speer passen ook niet bij de mens en een auto al helemaal niet. Superintelligentie is nog steeds sciencefiction.’ Als reactie kreeg ik: ‘Als technologie maken menselijk is, dan draait het om ons vermogen tot aanpassing aan omstandigheden en ons steeds opnieuw verhouden tot de nieuwe situatie.’ We waren het met elkaar eens, terwijl ik merk dat steeds meer doemscenario’s van technologie mijn bubbel binnendringen. Zo schijn je al digitaal verslaafd te zijn als je je tienduizend stappen loopt. En schijnen we, vrij naar filosoof Hans Schnitzler, onze vrijheid afgestaan te hebben aan machines die onze verlangens dwingend vormgeven.

Wat natuurlijk onzin is. Wij zijn mensen. Het is kerst. We ontsteken kaarsjes. We zitten rond de kerstboom. We eten kalkoen. We lachen, praten en huilen met elkaar. Dat snapt een AI niets van.