Opinie | Sterke Leider

Trump waarschuwde in een toespraak ter gelegenheid van de Amerikaanse nationale feestdag voor een ‘belegering door ultralinks fascisme'. Zijn land is in de greep van agitatie, sabotage en radicalisme, betoogde hij. Een linkse samenzwering heeft de Amerikaanse samenleving klaarblijkelijk jarenlang van binnenuit uitgehold. En hij is de krachtige leider is die het land van het complot van linkse terreur bevrijdt.

Daders van het kwaad

Of het nou Duda is, of Erdogan, of Xi, of Orban, of Trump, hun methode voldoet aan de belangrijkste criteria van fascisme. Je wijst een bevolkingsgroep aan – een oppositiepartij, Oeigoeren, Gülenisten, Democraten, het maakt niet echt uit – als daders van al het kwaad, en je isoleert ze systematisch door ze te intimideren, te bedreigen en te bedelven onder scheldkanonnades. Het zijn communisten, of terroristen, of mediamagnaten, of louche speculanten, of separatisten, of agitators, of saboteurs, of fiscale dieven, of doodgewone zakkenvullers – ze zijn altijd staatsvijanden, en er is een Sterke Leider nodig om de onschuldige burger uit hun klauwen te bevrijden.

Beluister ook | De week van de middelvinger

Verdeeldheid

Tweede kenmerk: het splijten van het volk in goed en kwaad. In elke toespraak – of tweet – wrijf je dat begrip ‘kwaad’ als zout in en wond. De eenheid in je eigen organisatie leunt op de door je communicatiemachine gekweekte verdeeldheid onder het volk, want tegenanders zijn duivels, en tweederangsburgers. Derde kenmerk: je creëert een sfeer waarin de ene buur de andere niet meer kan vertrouwen, of het niet meer waagt hem aan te spreken. Zal hij me verketteren omdat ik de Sterke Leider niet openlijk steun? Zal hij mijn winkel boycotten omdat ik geen poster, adelaar of nationalistisch petje in mijn etalage heb? Zal hij me aangeven als agitator? Als verrader?

Het vierde kenmerk: het uitschakelen van de parlementaire controle en fulmineren tegen de onafhankelijke rechtspraak. De Sterke Leider kan het alleen, per decreet. Want zijn gelijk is absoluut. En of je nou Duda heet, of Erdogan, of Xi, of Orban, of Trump – je hebt allerlei eigenschappen, maar twijfel? Nee, dat woord ken je niet.

Over Bernard Hammelburg

Buitenlandcommentator Bernard Hammelburg gaat in zijn column in op de zaken van wereldbelang en plaatst de internationale politiek in context. Luister live woensdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/bernard-hammelburg, Apple Podcast of Spotify.