Opinie | Poetins grote rijk

Denazificering, een van de doelstellingen die Vladimir Poetin zich heeft gesteld voor Oekraïne, is een behoorlijk potsierlijk streven voor een man die voor zijn eigen land steeds meer het klassiek-fascistische model kiest. Wie lijkt meer op Mussolini, Zelensky of Poetin? Ik zou zeggen: gemakkelijke keus. 

Poetins nazi-referentie gaat over de omarming van het Duitse nationaalsocialisme door een deel van West-Oekraïne, nadat Stalin in 1932 en 1933 miljoenen Oekraïners de hongerdood had ingejaagd, een episode die de geschiedenis inging als de Holodomor – de hongernoodterreur. Iets waaraan Zelensky en de naoorlogse generaties Oekraïners part noch deel hebben. 

Over de precieze definitie van fascisme verschillen historici en politicologen van mening. Maar over de belangrijkste kenmerken zijn ze het eens: het mythologiseren van het grote rijk dat het land ooit was (in elk geval in de fantasie van de grote leider), de verering van machtsvertoon en geweld, het systematisch buiten werking stellen van de vrije meningsuiting, een klopjacht op de media, strenge censuur en slimme propaganda. En de gelovigen dwepen graag met een oorlogssymbool – in dit geval de mysterieuze letter Z, die op tanks, t-shirts auto’s en etalages verschijnt. Niemand weet waar die Z – een letterteken dat het Cyrillisch niet eens kent – vandaan komt, trouwens. Het kan een runenteken zijn. 

En misschien wel de meest verderfelijke eigenschap: klikken. Dus het gevaar dat je door je eigen buren of collega’s wordt verraden. Je bent in het Rusland van nu snel verdacht, vooral als verdediger van het vrije woord. Als een van de laatste kampioenen daarvan gooide Derk Sauer, uitgever van de Moscow Times, de handdoek in de ring. 

Twee derde van de Russen steunt de oorlog in Oekraïne, de populariteit van Poetin ligt ruim boven de 60 procent, iets dat weinig staatshoofden en regeringsleiders hem nadoen. Dat was bij Mussolini ook zo – totdat het niet meer zo was. Dus wie weet.